27. Rok Święty Jakubowy

 

Cztery razy w okresie każdych 28 lat Santiago de Compostela przeżywa szczególne święto trwające cały rok. To Año Santo Jacobeo, czyli Rok Święty Jakubowy, w języku galicyjskim Ano Santo Xacobeo, ustanowione w 1120 roku przez papieża Kaliksta II na każdy rok, w którym święto męczeństwa Apostoła Jakuba Starszego obchodzone 25 lipca przypada w niedzielę. Następuje to w cyklu 6-5-6-11 lat. Pierwszy Rok Święty miał miejsce w 1122 r., ale jego celebracja udokumentowana jest dopiero w 1182 r. W każdym stuleciu tych lat jest 14. W XXI wieku Lata Święte Jakubowe przypadają na lata: 2004, 2010, 2021, 2027, 2032, 2037 itd. zgodnie z kalendarzowym cyklem.
 
Bulle papieskie dają możliwość uzyskania w Roku Świętym Jakubowym odpustu zupełnego (Indulgenza plenarna) tym wiernym, którzy w tym okresie dopełnią warunków jego uzyskania:
- odbycie pielgrzymki do grobu świętego Jakuba w Santiago de Comostela,
- odmówienia modlitwy (Credo, Ojcze Nasz i inne), oraz modlitwy w intencjach podanych przez papieża,

- brak jakiegokolwiek przywiązania do grzechu, nawet powszedniego (jeżeli jest brak całkowitej dyspozycji - zyskuje się odpust cząstkowy),

- przyjęcie sakramentu pokuty i Komunii Świętej,

- wypełnienie rytuałów związanych z pielgrzymką do grobu św. Jakuba Starszego Apostoła: nawiedzenie grobu świętego, udział w nabożeństwach w katedrze św. Jakuba i przejście przez Puerta Santa – Drzwi Święte znajdujące się w katedrze.

Santiago de Compostela katedra, Puerta Santa

Rok Święty Jakubowy, zwany także Rokiem Świętego Jubileuszu Compostela, jest przede wszystkim świętem religijnym, chrześcijańskim. Oprócz kilkuset tysięcy pielgrzymów z całego świata docierających do Santiago de Compostela pieszo, rowerami a także konno, przybywają też z wielu miejscowości w Hiszpanii pielgrzymki parafialne – romeria. Każdego dnia uroczyście celebrowane są msze i nabożeństwa we wszystkich kościołach w Santiago de Compostela, ale te najbardziej podniosłe, przeznaczone przede wszystkim dla pielgrzymów mają miejsce w katedrze świętego Jakuba. Kilka uroczystości religijnych jest celebrowane wyłącznie w ciągu Roku Świętego:
- 31 grudnia uroczystość otwarcia Drzwi Świętych rozpoczynająca obchody Roku Świętego Jakubowego,
- 24 lipiec uroczyste nieszpory w wigilię święta Jakuba Starszego Apostoła
- 25 lipca Procesja Narodowa i Msza Święta w uroczystość Apostoła Santiago Misa Estacional de la Solemnidad del Apóstol Santiago
- 01 styczeń zamkniecie Drzwi Świętych kończące Rok Święty Jakubowy
 
Rok Święty Jakubowy w Santiago de Compostela to również trwająca  ponad dwa tygodnie w miesiącu lipcu wielka fiesta mieszkańców hiszpańskiej Galicji, gości i pielgrzymów, czyli czas festiwali kulturalnych, folklorystycznych, orkiestr dętych, tańców ludowych i tradycyjnej muzyki galicyjskiej. Kulminacją tej wielkiej zabawy jest noc z 24 na 25 lipca, nazywana wielką nocą Composteli – La gran noche Compostelana, kiedy to kilkadziesiąt tysięcy ludzi zgromadzonych na Plaza Obradoiro ogląda wielkie widowisko pod nazwą „Los Fuegos del Apóstol” (Pożary Apostoła), upamiętniające spalenie w 997 roku przez Almazora miasta i bazyliki, a także dzięki niezłomnej postawie biskupa Perdo Mezonzo ocalenie grobu świętego Jakuba.

Ceremonia otwarcia Drzwi Świętych 

 

31 grudnia o godzinie 16:30 w katedrze w Santiago rozpoczyna się uroczysta ceremonia otwarcia Drzwi Świętych katedry świętego Jakuba, rozpoczynająca Rok Święty 2021 w Composteli. Całą ceremonię celebruje Arcybiskup Santiago, prałat Julián Barrio. Rozpoczyna się procesją liturgiczną, która z katedry przez Puerta Platerías kieruje się na Praza Quintana, gdzie po odczytaniu przesłania Papieża rozpoczyna się ceremonia otwarcia Świętych Drzwi.

Santiago de Compostela katedra, 3 - Puerta Santa (u góry)

 

Arcybiskup Julián Barrio bierze do ręki ceremonialny młotek i zbliża się do Drzwi Świętych. W tym roku będzie to młotek wykonany z drewna dębowego i srebra, podarowany przez parę niemieckich pielgrzymów z okazji przyjęcia ich do Archibractwa Świętego Jakuba – Archicofradia Universal del Glorioso Apostól Santiago.

Arcybiskup podchodzi do zamkniętych Swiętych Drzwi i po ich otwarciu staje przed murem zasłaniającym wejście do wnętrza katedry. 

 

Wraz ze zgromadzonymi na placu wiernymi odmawia okazjonalną na ten moment modlitwę i trzykrotnie uderza młotkiem w mur.
-Otwórzcie drzwi domu, gdzie mieszka Sprawiedliwy;
Abym wszedł przez nie i uwielbił Pana
Pierwsze uderzenie młotkiem.
-Wejdę do domu Twojego Panie;
Będę Cię wielbił w Twej Świątyni
Drugie uderzenie młotkiem.
-Otwórzcie drzwi, ponieważ Pan jest wśród nas;
I okazał Swoją moc w Izraelu.
Trzecie uderzenie młotkiem.

 

Po tym uderzeniu mur z kamieni rozpada się i ukazują się Drzwi Święte. Diakoni obficie zraszają je wodą święconą, a następnie wszyscy, przy śpiewie Te Deum, wchodzą przez nie do katedry. 

Już wewnątrz świątyni formuje się procesja i przechodzi do ołtarza, rozpoczynając uroczystą Eucharystię, podczas której homilię wygłasza Ksiądz Arcybiskup. Po zakończeniu liturgii odbywa się ceremonia okadzania kościoła i wiernych wielką kadzielnicą Botafumerio. 

Oprawę muzyczną tej uroczystości uzupełni kilka utworów skomponowanych przez galicyjskiego kompozytora Juana Durán. Ceremonia będzie transmitowana na żywo http://crtvg.es/  i na jej kanale Apertura Porta Santa 2020 - YouTube
 

Drzwi Święte

 
Święte Drzwi i rytuał ich otwierania w katedrze świętego Jakuba w Santiago de Compostela powstały najprawdopodobniej na początku XVI wieku za czasów arcybiskupa Alonso Fonseki III, na wzór rytuału ustanowionego przez papieża Aleksandra VI na rzymski Rok Jubileuszowy w 1500 r. Usytuowane zostały od strony wschodniej, w ścianie między kaplicami absydy. Tradycja przekazuje, że wykonanym otworze osadzono jedne z dwóch drzwi z Puerta Azbacheria w północnej fasadzie katedry, którymi wchodzili do wnętrza pielgrzymi przychodzący Drogą Francuską, które otwierane były tylko w Roku Świętym. Gdyby tak faktycznie było, to rytuał ich otwierania byłby starszy o rzymskiego, ale brak jest na to przekazów historycznych.
 
W XVII wieku na zewnątrz dobudowano barokową kurtynę jako portyk, pozostawiając między nią a samymi drzwiami wąską i niewielką przestrzeń, w której zachowano kilka grobowców z czasu, kiedy Plaza de A Quintana był cmentarzem. Prace wykonali w 1611 r. galicyjscy budowniczy i kamieniarze Jácome Fernández i González de Araújo, a ukończyli je Peña de Toro i Domingo de Andrade. Mały portyk po bokach ozdobiony został w latach 1611 i 1660 dwudziestoma czterema płaskorzeźbami pochodzącymi z rozebranego wewnątrz katedry kamiennego coro wykonanego w XII wieku przez Mistrza Mateo. Zestaw nawiązuje do postaci biblijnych, ale pełnią one funkcję bardziej dekoracyjną niż symboliczną. Około 1694 roku nad portykiem dodane zostały trzy rzeźby wykonane przez lokalnego artystę Pedro del Campo: Santiago w centrum, oraz dwóch jego uczniów. Teodoro i Atanasio po bokach. Postacie zdobiące portyk popularnie zwane są „dwudziestu siedmioma strażnikami Drzwi Świętych”.  W 1744 roku portyk został zamknięty żelazną kratą bramną.  

Drzwi Święte usytuowane pomiędzy kaplicami San Salwador i San Pedro, wprowadzają do obejścia i do krypty Apostoła. Flankują go dwie rzeźby ze starego średniowiecznego kamiennego chóru i dwie misy z wodą święconą. W górnej części znajduje się napis w języku łacińskim „To jest dom Boży i wrota niebios” ( Rdz 28, 17), oraz witraż przedstawiający pielgrzyma Santiago, wykonany w 1896 roku. Po obu stronach znajdują się rzeźby proroka Ezechiela i apostoła Judę Tadeusza, oba z zaginionego średniowiecznego kamiennego chóru.

 

W 1993 roku  drewniane skrzydła drzwi od zewnątrz dostały nową dekorację rzeźbiarską wykonaną przez galicyjskiego rzeźbiarza Francisco Leiro, ukazującą tradycję „translatio”, przybycia szczątków Apostoła do Galicji. Przed rokiem Świętym 2004 zainstalowano od wewnątrz nowe skrzydła składające się z sześciu płaskorzeźb, przedstawiających historie i legendę świętego Jakuba. Zostały one sfinansowane przez około trzydzieści firm z Santiago de Compostela

Santiago de Compostela katedra, Porta Santa. Od góry kolejno: Powołanie Jakuba, Rozesłanie Apostołów, Jakub naucza, ścięcie Jakuba, translatio, odnalezienie grobu Apostoła Jakuba.

W posadzce w obejściu znajduje się symbol gwiazdy, lub jak chcą inni symbol słońca, który według tradycji wskazuje miejsce pierwszej lokalizacji Drzwi Świętych, zwanych wtedy Brama Przebaczenia – Puerta del Perdon.

Historia Roku Świętego Jakubowego

 
Papież Kalikst II w lutym 1120 w Bulli „Omnipotentis Dispositione” podwyższa diecezję Santiago de Compostela do godności arcybiskupiej, przenosząc za zgodą króla Alfonsa VII León dotychczasową metropolię z Mérida i spełniając prośbę biskupa Diego Gelmireza. Dwa lata później, kiedy zakończona została budowa katedry przyznaje przywilej regularnego obchodzenia, począwszy od 1126 r., Roku Świętego Jubileuszowego w Compostela, pod warunkiem, że święto Apostoła Santiago przypadnie w niedziele 25 lipca, aby te same łaski odpustu zupełnego, które były udzielane w Rzymie w latach jubileuszowych, można było zdobyć w Santiago de Compostela. Jako źródło historyczne o pierwszym Roku Świętym w Santiago podawany jest  fragment z XII-wiecznej kroniki króla Alfonsa VII, w którym stwierdza się, że ten monarcha zaczął królować „w czasie świętego roku jubileuszowego”. 

Papież Aleksander III w 1179 roku w Bulli Regis Aeterni ogłosił wieczny charakter przywileju i zrównał go z przywilejem Rzymu i Jerozolimy. Pierwszym w pełni udokumentowanym jest rok 1434, w którym król Jan II wydaje szereg dekretów mających zapewnić bezpieczeństwo pielgrzymom, z prawie całej Europy zmierzających, w Roku Jubileuszowym do Santiago de Compostela. W Roku Świętym 1484, z inicjatywy papieża Sykstusa IV, katedra otrzymuje ostateczne potwierdzenie jubileuszowych odpustów plenarnych (odpustów zupełnych). 

Od XVI wieku, mimo spadku liczby pielgrzymów, obchody Roku Świętego są utrzymywane, jak tarcza przeciwko postępującemu rozłamowi w kościele, a później jako przeciwstawianie się narastającemu ateizmowi. Najtrudniejszym okresem był XIX wiek, w którym szereg uchwał Kortezów i naciski na króla spowodowały ograniczenia, a także utrudnienia, w utrzymywaniu kultu świętego Jakuba i drastyczne ograniczenie pielgrzymek do Santiago de Compostela.
 

W tych warunkach przybył w 1875 r. z Walencji nowy kardynał Miguel Payá y Rico. Postanowił odszukać relikwie Apostoła, zaginione od 1589 roku i w 1879 roku je odszukał. Papieska Bulla Deus Omnipotens z 1884 roku potwierdza ich  autentyczność, zapraszając katolików z całego świata do wznowienia pielgrzymki do Santiago. Aby to uczcić, rok 1885 został ogłoszony Nadzwyczajnym Rokiem Jubileuszowym. Payá, zanim opuścił archidiecezję w 1886 roku, wykorzystał jubileusz, aby podjąć pierwsze próby przywrócenia święta jakubowego jako zjawiska międzynarodowego. Ukończył prace nad otwarciem krypty ze szczątkami apostoła dla wiernych, znajdującej się pod głównym ołtarzem katedry i zachęcił biskupów z całego świata, aby propagowali pielgrzymki do Composteli.

Kolejny arcybiskup Composteli, José Martín Herrera, promował ostatnie jubileusze XIX wieku - 1891 i 1897 - oraz pierwsze z lat 20. - 1990, 1915 i 1920. Pierwszą troską Herrery było wzmocnienie pielgrzymek jubileuszowych w archidiecezji Compostela i zwiększenie obecności diecezji galicyjskich , przy jednoczesnym kierowaniu różnych orędzi do innych biskupów hiszpańskich. Rozpoczął też pierwsze próby wykorzystania tego święta przez mieszkańców jako źródło promocji gospodarczej i turystycznej, organizując Galicyjską Wystawę Regionalną w 1909 r.

Po wojnie domowej w Hiszpanii generał Franco zaczął promować pielgrzymki i postać Santiago , jako odrodzonego symbolu patriotycznego i jednoczącego naród. Podjęte zostały też pierwsze kroki w celu rewitalizacji starego i zapomnianego  Camino de Santiago. 

Rok Święty 1954 stał się pierwszym o charakterze międzynarodowym. Prałaci z całego świata spotykali się po raz pierwszy w Santiago de Compostela i przybyły też pierwsze zagraniczne pielgrzymki. Wraz z Rokiem Jubileuszowym 1965 rozpoczęła się inicjatywa obywatelska, podjęta później przez rząd, dotycząca odbudowy Drogi Francuskiej. Pierwsze infrastruktury powstają dla potrzeb kolejnych Lat Świętych 1971 i 1976. 

Kulminacja tego jubileuszowego okresu przypadła w 1982 roku na wizytę papieża Jana Pawła II , pierwszego papieża, który jako pielgrzym przybył do grobu świętego Jakuba. W wygłoszonym 9 listopada orędziu, nazwanym Aktem Europejskim, papież wezwał wszystkich do odnowy i ożywienia duchowych korzeni Europy, jakimi było i jest chrześcijaństwo.

Jan Paweł II w Santiago de Compostela 1982 r.

Drugi raz Jan Paweł II był w Santiago de Compostela w sierpniu 1999 roku podczas Światowych Dni Młodzieży, które odbywały sie  Roku Świętym Jakubowym 1999. Również w trakcie Roku Świętego Jakubowego 6 listpada 2010 r. był w Santiago de Compostela papież Benedykt XVI.