33. Śladami świętego Jakuba część trzecia

Jakie były dzieje życia świętego Jakuba po Wniebowstąpieniu Chrystusa dowiadujemy się z legend, które powstały kilkaset lat później i które różnią się między sobą w opisywaniu poszczególnych epizodów. Jedynym wspólnym elementem tych legend jest fakt podany w Dziejach Apostolskich, że Apostoł Jakub został ścięty mieczem w Jerozolimie na rozkaz Heroda.

Miejsca związane z ostatnimi latami życia i śmiercią Apostoła Jakuba, syna Zebedeusza

Najobszerniej o ostatnich latach życia świętego Jakuba w Jerozolimie i jego śmierci opowiada powstała w VI wieku Legenda Maior. Uzupełnia ją legenda znajdująca się w tak zwanych Aktach Greckich i dwie legendy ormiańskie, powstałe w kręgu klasztoru i katedry świętego Jakuba w Jerozolimie. Do szerokiego grona czytelników, czy też słuchaczy, legenda o świętym Jakubie dotarła poprzez napisaną w XII wieku przez Jakuba de Voragine Złotą Legendę i XVI-wieczne Żywoty Świętych Pańskich Piotra Skargi.

Kilka z opisanych w legendach zdarzeń, jakie miały miejsce po powrocie świętego Jakuba z misji ewangelizacyjna Półwyspie Iberyjskim, jest dość dokładnie wskazanych. Są to: 

- Świątynia Jerozolimska, w której Jakub przemawiał przed Sanhedrynem, 

- pałac Heroda, w którym został skazany na śmierć, 

- katedra świętego Jakuba w Jerozolimie, gdzie znajduje się głowa świętego Jakuba 

- Jafa (starożytna Joppa), z której ciało świętego Jakuba zostało przewiezione do Hiszpanii. 

Palestyna I w. n.e., 1 - Jerozolima, 2 - Joppa (dzisiejsza Jafa)

W wielu legendach występuje opowieść o świętym Jakubie i magu Hermogenesie, ale żadna z nich nie podaje miejsca ich spotkania i nawrócenia Hermogenesa i jego ucznia Filetusa.

Od średniowiecza, aż po współczesne czasy historia życia i męczeńskiej śmierci jest tematem licznych dzieł sztuki, które można zobaczyć w wielu kościołach, muzeach a także w prywatnych kolekcjach. Wiele z nich przedstawia zdarzenia opisane w tej opowieści.

Opowieść o tych miejscach rozpoczyna się od powrotu świętego Jakuba Starszego Apostoła z misji ewangelizacyjnej w starożytnej Hispania Terranocensis, do Palestyny. Nie znana jest data powrotu, bo w  tych legendach było to nieistotne. Można przyjąć orientacyjnie, że miało to miejsce około 43 roku naszej ery, a więc rok lub dwa przed męczeńską śmiercią. Przez ten czas odwiedzał wiele synagog w Galilei i Judei, w których nauczał. W opowieściach bardziej szczegółowo wymieniane są tylko miejsca znajdujące się w Jerozolimie.

Jerozolima

Jerozolimę, jako miejsce do którego powrócił Apostoł Jakub wymienia Legenda Ormiańska Historia Jakuba Apostoła jak ten, który dziś jest nazywany świętym Jakubem udał się do Hiszpanii, powrócił do Jerozolimy, został ścięty, i umarły na ciele udał się znowu do Hiszpanii. Poniżej znajduje się  fragment opisujący powrót do Jerozolimy.

„Ta właśnie kobieta ze znakomitego rodu, która uwierzyła w Chrystusa, powiedziała do niego [Jakuba]:

- będę ci towarzyszyła do Jerozolimy.

Pragnęła ona bowiem ujrzeć Dziewicę i wszystkie miejsca święte, gdzie przebywał Chrystus. Jej słowa spodobały się świętemu apostołowi Jakubowi. I tak wyruszyli w drogę i przybyli do Jerozolimy nie bez wielkiego trudu. I niewiasta owa ujrzała świętą Dziewicę Maryję, i wszystkie inne [osoby i miejsca], które pragnęła ujrzeć. Rozradowała się więc i była zachwycona i szczególnie utwierdzona we wierze w Pana Jezusa Chrystusa, którą poznała przez świętego Apostoła Jakuba i chwaliła dzięki czyniąc Chrystusowi, królowi chwały, który jest błogosławiony na wieki wieków. Skoro więc święty Jakub przybył do Jerozolimy, [z miejsca wyznaczonego] mu losem, ujrzał świętą Matkę Boga i święte miejsca Chrystusa, rozradował się na chwałę Boga. Wtedy, nie zwlekając, począł bardzo odważnie głosić i zwiastować Chrystusa pośród żydów w Jerozolimie i w jej okolicach, w granicach Judy aż do Samarii. Głosił ją we wszystkich zgromadzeniach Żydów, i mówił:

- uwierzcie w Jezusa dzięki świadectwu świętych proroków. Oni bowiem przepowiedzieli pojawienie się Chrystusa pomiędzy ludźmi". I czynił on bardzo wielkie cuda mocą Chrystusa, i wielu uwierzyło w Chrystusa, wspomagani naukami świętego Jakuba i zostali ochrzczeni w imię Ojca, i Syna, i Ducha Świętego. Święty zaś Apostoł ponadto zwiastował im wszystko, co uczynił Chrystus; badał i poświadczał to, co przez Ducha Świętego mówili prorocy, a co dotyczyło Chrystusa. I wobec całego ludu czynił wielkie cuda. Żydzi zaś podziwiali, zdumiewali się i nie mogli mu nic zarzucić. I tak rozpowszechniała się Jego sława. Wielu przychodziło, aby słuchać rzeczy cudownych [które opowiadał]; uwierzyli oni w Chrystusa i zostali ochrzczeni.”

Święty Jakub naucza w Jerozolimie, litografia XIX w. 

Niewiele zostało z Jerozolimy z czasów pobytu w niej świętego Jakuba, mimo, że około 1000 roku p.n.e. stała się on za sprawą króla Dawida stolicą Izraela, który rozbudował niewielkie wówczas miasto i sprowadził do niego Arkę Przymierza, a jego syn, król Salomon zbudował tam świątynię, która stała się głównym ośrodkiem religijnym. Miasto przeżywało okresy rozwoju i upadku. Było burzone, a potem odbudowywane. Na początku naszej ery, za czasów Jezusa i Apostołów przeżywało okres bujnego rozwoju, ale w drugiej połowie I wieku, w wyniku narastających konfliktów między Żydami, a Rzymianami, pod panowaniem których od 62 roku p.n.e. znajdowała się Jerozolima, miasto zostało zburzone. Ostateczny kres starożytnej Jerozolimie położył w 135 roku cesarz Hadrian, budując na jej gruzach nowe miasto o nazwie Aelia Capitolina. Nowe dzieje miasta rozpoczęły się w IV wieku od znalezienia grobu Jezusa, stało się ono głównym celem chrześcijańskich pielgrzymek. Przez następne wieki na coraz mniej widocznych resztkach starożytnej Jerozolimy, powstało miasto bizantyjskie, potem arabskie, ormiańskie, chrześcijańskie i żydowskie. Rozpoczęte w XIX wieku na dużą skalę prace archeologiczne pozwoliły na odkrycie i zabezpieczenie pozostałości starożytnego miasta.

Jerozolim Stare Miasto, widok z Góry Oliwnej

Obecnie Stare Miasto jest zarządzane przez władze izraelskie, lecz w większości ma typową zabudowę arabską. Jest podzielone na cztery niezbyt dokładnie wyznaczone dzielnice. Dzielnice Chrześcijańska i Ormiańska rozwinęły się wokół Bazyliki Grobu Świętego. Dzielnica Muzułmańska otacza Haram ash-Sharif (Wzgórze Świątynne), gdzie wznosi się meczet Kopuła Skały, a dla Dzielnicy Żydowskiej najważniejszym punktem jest Ściana Płaczu, ostatni ślad po Drugiej Świątyni.

Jerozolima Stare Miasto, 1 - Wzgórze świątynne, 2 - Ściana Płaczu, 3 - Pałac Heroda, 4 - Katedra świętego Jakuba

Jakub i Hermogenes

W większości opowieści znajduje się legenda o świętym Jakubie i magu Hermogenesie. Nie podają one miejsca, gdzie doszło miedzy nimi do dramatycznego spotkania, ale można przypuszczać, że było to w Jerozolimie, bo łączy się logicznie z dalszymi wydarzeniami kończąccymi się aresztowaniem Apostoła Jakuba.

Jakub de Voragine „Złota Legenda Legenda o świętym Jakubie w Judei (fragment):

„Gdy Jakub począł znów w Judei głosić słowo Boże, pewien ~czarnoksiężnik, imieniem Hermogenes, posłał do niego swego ucznia Fileta, który miał mu wobec Żydów udowodnić, że nauka jego jest fałszywa. Apostoł jednak wobec wszystkich w dyskusji przekonał Fileta, a nadto uczynił wiele cudów w jego obecności. Wróciwszy do Hermogenesa Filet chwalił naukę Jakuba, opowiedział o cudach, które widział, i oświadczył, że sam pragnie zostać jego uczniem. Namawiał też Hermogenesa, aby i on słuchał nauk Jakuba. Rozgniewany Hermogenes uczynił go przy pomocy swej sztuki czarnoksięskiej bezwładnym, tak że Filet w ogóle nie mógł się poruszać. Powiedział przy tym: zobaczymy, czy twój Jakub potrafi cię uwolnić. Wtedy Filet posłał służącego do Jakuba z wiadomością, co mu się zdarzyło, apostoł zaś posłał mu chustę ze słowami: niech Filet weźmie tę chustę i powie: Pan dźwiga rozbitków i uwalnia związanych. A gdy tylko Filet dotknął chusty, natychmiast został uwolniony z więzów i drwiąc z czarnoksięskich sztuk Hermogenesa pospieszył do Jakuba. Wówczas rozgniewany Hermogenes wezwał diabłów i rozkazał im przyprowadzić sobie Jakuba związanego wraz z Filetem, bo chciał ich ukarać tak, aby inni jego uczniowie nie odważyli się już w ten sposób wystawiać go na pośmiewisko. Ale diabły przybywszy do Jakuba poczęły jęczeć nad nim w powietrzu i mówić: Jakubie, apostole Boży, zmiłuj się nad nami, bo płoniemy, chociaż jeszcze nie przyszedł nasz czas. Jakub zaś rzekł: A dlaczego przyszliście do mnie? Oni tedy odpowiedzieli: Hermogenes wysłał nas, abyśmy przyprowadzili do niego ciebie i Fileta. Ale zaraz, jak tylko przyszliśmy tutaj, anioł Boży związał nas ognistymi łańcuchami i bardzo nas udręczył. Wówczas Jakub rzekł: Niech więc anioł was rozwiąże, a wy wróćcie do Hermogenesa i przyprowadźcie go do mnie związanego, ale nie róbcie mu krzywdy. Odeszli tedy i schwytawszy Hermogenesa skrępowali mu ręce na plecach, po czym tak związanego przyprowadzili do Jakuba mówiąc mu: z twojej winy zostaliśmy tutaj poparzeni i srodze umęczeni! Do Jakuba zaś powiedzieli: Daj go nam, to będziemy mogli pomścić twoje krzywdy i nasze poparzenia. Jakub jednak rzekł im: oto Filet stoi przed wami, dlaczego jego nie chwytacie? Oni zaś odpowiedzieli: Nie możemy dotknąć ręką nawet mrówki, która jest w twojej komnacie. Wtedy Jakub rzekł do Fileta: Hermogenes cię związał, a ty jego rozwiąż, abyśmy zapłacili dobrem za złe, tak jak Chrystus nas uczył. 

Jakub uwalnia  Hermogenesa, Fran Angelico ok. 1426,  Nowy Jork Kimbell Art Foundation

Gdy zaś Hermogenes już rozwiązany stał zawstydzony, rzekł Jakub do niego: idź swobodnie, dokąd chcesz, my bowiem nie chcemy nawracać nikogo wbrew jego woli. Hermogenes jednak odparł: ja znam złość diabłów, jeżeli więc nie dasz mi czegoś, co mógłbym mieć przy sobie, oni zabiją mnie. Jakub wtedy dał mu swoją laskę, on zaś poszedł i przyniósł apostołowi wszystkie swoje księgi czarnoksięskie, aby je spalić. Jakub jednak obawiając się, aby zapach spalenizny nie zaszkodził nieostrożnym, kazał je wrzucić do morza. Hermogenes zaś wyrzuciwszy księgi wrócił do apostoła i obejmując jego nogi rzekł: zbawco dusz, przyjmij pokutę tego, który dotychczas zazdrościł ci i szkodził! Później Hermogenes doszedł do takiej doskonałości w bojaźni Bożej, że wiele cudów zdarzyło się przez niego”.

Jakub chrzci Hermogenesa, Padwa kaplica Overtari

Świątynia Jerozolimska

Ze Świątynią Jerozolimską wiąże świętego Jakuba łacińska Legenda Maior Męka św. Jakuba Apostoła, brata świętego Jana, który poniósł mękę za Heroda, dnia ósmego przed kalendami sierpniowymi:

„Skoro więc Żydzi ujrzeli, że Apostoł w ten sposób nawrócił tego maga, którego oni uważali za niezwyciężonego, i że wszyscy jego uczniowie i przyjaciele, którzy zwykli uczęszczać do synagogi, także uwierzyli dzięki Jakubowi w Jezusa Chrystusa, dali pieniędzy dwóm setnikom, którzy byli dowódcami w Jerozolimie, Lizjaszowi i Teokrytowi, którzy go pochwycili i uwięzili. Na to powstał wielki rozruch wśród ludu; mówiono bowiem, że należy go przyprowadzić [przed Sanhedryn] i wysłuchać według Prawa. Faryzeusze zaś mówili do niego:

- czemu głosisz Jezusa, człowieka o którym wszyscy wiemy, że został ukrzyżowany pomiędzy łotrami?

Na te słowa Jakub napełniony Duchem Świętym powiedział:

- posłuchajcie mnie, mężowie bracia i wszyscy, którzy uważacie się za synów Abrahama. Bóg obiecał ojcu naszemu Abrahamowi, że przez jego nasienie wszystkie narody osiągną dziedzictwo. Nasienie zaś Abrahama nie jest w Ismaelu, ale w Izraelu. Ismael bowiem wypędzony z matką swoją Agar, został odrzucony od udziału w nasieniu Izraela, natomiast do Abrahama Bóg powiedział, w Izaaku będziesz nazywany. Ojciec nasz Abraham został nazwany przyjacielem Boga, nim przyjął obrzezanie, nim czcił szabat i nim jeszcze poznał jakieś prawo Bożego ustanowienia. Stał się zaś przyjacielem nie przez swoje obrzezanie, ale przez wiarę w Boga, że w jego potomstwie otrzymają dziedzictwo wszystkie narody. Jeśli bowiem Abraham stał się przyjacielem przez wiarę, to jest nieprzyjacielem Boga ten, kto w Niego nie wierzy…

…To wszystko, mężowie bracia, przepowiedzieli prorocy, synowie Abrahama, gdy Duch

Święty przemawiał przez ich usta. Jeśli więc w to nie wierzymy, czyż będziemy mogli uniknąć kary ognia wiecznego i czyż nie bez naszej winy zostaniemy ukarani, jeśli nawet poganie wierzą słowom proroków, podczas gdy my nie wierzymy naszym Patriarchom i Prorokom. Tak więc sądzę, że zbrodnie wykonane przez tyle uczynków występnych, godne wstydu i kary, powinny zostać opłakane głosem pełnym łez, aby naszą pokutę przyjął łaskawie Ten, który łaskawie udziela przebaczenia. Obyśmy nie doznali tego, co przydarzyło się pyszałkom: otworzyła się bowiem ziemia i pochłonęła Datana i otwarła się na zgromadzenie Abirona. Zapłonął ogień w ich zgromadzeniu i pochłonął grzeszników. 

Gdy Jakub mówił te i podobne rzeczy, pan zlał na swego Apostoła taką łaskę, że wszyscy zawołali jednogłośnie:

- zgrzeszyliśmy, postępowaliśmy niesprawiedliwie, daj nam lekarstwa, byśmy wiedzieli, co mamy czynić?

Odpowiedział im Jakub:

- mężowie, bracia, nie rozpaczajcie, uwierzcie tylko, a zostaniecie ochrzczeni, a zostaną zgładzone wszystkie wasze grzechy".

Apostoł Jakub przed Sanhedrynem

Nie ma już Świątyni Jerozolimskiej, w której, jak podaje napisana w VI wieku Legenda Maior, Święty Jakub wygłosił płomienną przemowę przed Sanhedrynem i Faryzeuszami. Jedyną pozostałością są resztki muru zachodniego okalającego dziedziniec świątyni, którego fragment jest znany jako Ściana Płaczu, święte miejsce judaizmu.

Jerozolima, Zachodni mur Świątyni Jerozolimskiej - Ściana Płaczu

Świątynia Jerozolimska była trzy razy budowana i trzy razy burzona. Pierwsza Świątynia została zbudowana przez króla Salomona w latach 966-959 p.n.e. na wzgórzu Moria („święta skała”) w północno-wschodniej części Jerozolimy, gdzie Abraham miał złożyć w ofierze swego syna  Izaaka. W centralnym budynku znajdowało się pomieszczenie o nazwie Sancta Sanctorum (Święte Świętych), w którym umieszczono Arkę Przymierza. Świątynia została zniszczona przez wojska babilońskiego króla Nabuchodonozora II około 586 roku p.n.e. Arka Przymierza zaginęła, a Żydzi uprowadzeni w niewolę. Kilkadziesiąt lat później, po powrocie z niewoli babilońskiej wzniesiono Drugą Świątynię (520–515 p.n.e.). Nie było w niej już Arki Przymierza, jednak wybudowano ponownie Sancta Sanctorum, do którego – podobnie jak niegdyś do pomieszczenia z Arką – nie wolno było nikomu wchodzić. Jedynie raz w roku w Święto Przebłagania arcykapłan wchodził do środka, aby skropić to miejsce ofiarną krwią. Za panowania Heroda Wielkiego Druga Świątynia została rozebrana i wybudowana na nowo wraz z rozległymi monumentalnymi dziedzińcami, Prace ostatecznie zostały ukończone ok. 10 r. p.n.e. i została nazwana „Świątynią Heroda”. W budynkach okalających dziedziniec miał swoją siedzibę Sanhedryn, najwyższa żydowska instytucja religijna i sądownicza w starożytnej Judei, w skład którego wchodzili też niektórzy faryzeusze, nazywani „Uczonymi w Piśmie”. 4 sierpnia 70 roku po nieudanym powstaniu Żydów Rzymianie zburzyli Świątynię. Żydom udało się jeszcze na krótko zbudować na wzgórzu prowizoryczną świątynię podczas powstania Bar-Kochby (lata 132–135), po upadku którego Rzymianie ją również zburzyli, a pozostałe po niej pole zaorali.

Makieta Jerozolimy I w. - Świątynia Jerozolimska

Pałac Heroda

Ostatnie dni życia i śmierć świętego Jakuba opisują w sposób zwięzły lub obszerny wszystkie opowieści i legendy. Dzieje Apostolskie podają tylko krótką wzmiankę o jego śmierci.

Obszerny opis znajduje się w tak zwanych Greckich aktach świętego Jakuba, w części pod nazwą Czyny i śmierć świętego Apostoła Jakuba, brata świętego Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa:

„Jednak niegodziwi i występni Żydzi wszędzie mu się przeciwstawiali. Nie mogli bowiem znieść grzmotu nauki wychodzącej z jego ust, ani też bogactwa i śmiałości jego słów. Udali się więc do Heroda Antypasa (gr. Antypatra) – jak opowiada Józef. On zaś był synem Arystobulosa zrodzonego z Marianny, córki arcykapłana Hirkanosa. Udali się więc szaleni i zwalczający Boga Żydzi, jak już powiedziano, do Heroda, dając mu odpowiednie bogactwa i niosąc mu liczne dary, żądając natomiast, aby zgładzić błogosławionego Jakuba; a było to za czasów cesarza Klaudiusza. Herod zaś posłał jednego ze swych żołnierzy, aby go przyprowadził do Jerozolimy, jak stoi napisane w Dziejach Apostolskich:

- W owym czasie, czyli za czasów cesarza Klaudiusza, król Herod podniósł rękę na niektórych z Kościoła, aby ich prześladować. Ściął więc mieczem Jakuba, brata Jana.

Pisze Klemens, autor "Stromatów", że żołnierz wysłany przez króla Heroda, aby przyprowadzić świętego Apostoła Jakuba do Jerozolimy, w czasie drogi został pouczony przez niego zbawiennej nauki i wyznał, że jest chrześcijaninem. Przyjął więc pieczęć w Chrystusie i przez niego został ochrzczony i wraz z nim został zabity.

Apostoł Jakub chrzci eskortującego go żołnierza, Padwa kaplica Overtari

Król zaś Herod dowiedziawszy się, że przybył święty i błogosławiony Jakub Apostoł, usiadłszy na tronie nakazał przyprowadzić go z tym żołnierzem, który go przywiódł. I spojrzawszy na niego król, rzekł:

- arcykapłani i przywódcy żydowscy wydali Piłatowi Jezusa, który twierdził, że jest królem oraz sprzeciwiał się Cezarowi. Ukrzyżowali Go, a po śmierci złożyli w grobie jako umarłego. Wy zaś ukradliście Go nocą i zwodziliście ciemny i niewykształcony lud mówiąc, że powstał z martwych. Arcykapłani zaś wysmagawszy was biczami zakazali wam mówić w Jego imieniu. Ale ty uwiodłeś całą Judeę i sprzeciwiasz się cezarowi oczekując królestwa Jezusa.

Błogosławiony Jakub chciał odpowiedzieć Herodowi, ale uprzedził go żołnierz będący wraz z nim i dał królowi odpowiedź. Król zaś na to bardzo się rozgniewał i wydał wyrok przeciw obydwu i natychmiast obydwaj zostali ścięci mieczem przez katów."

Apostoł Jakub przed Herodem

Zdarzenia, jakie miały miejsce po skazaniu na śmierć opisuje łacińska Legenda Maior: Męka św. Jakuba Apostoła, brata świętego Jana, który poniósł mękę za Heroda, dnia ósmego przed kalendami sierpniowymi:

„Gdy zaś go prowadzono na miejsce ścięcia, ujrzał leżącego paralityka, który zawołał:

- święty Jakubie, apostole Chrystusa, uwolnij mnie od boleści, które dręczą wszystkie moje członki!

On zaś rzekł do niego:

- w imię ukrzyżowanego naszego Jezusa Chrystusa - jestem na śmierć wiedziony, bo w Niego wierzę - powstań zdrowy i błogosław Twojego Zbawiciela!

I natychmiast powstał, zaczął biec z radością i błogosławić imię Pana Jezusa. Wtedy ów pisarz z faryzeuszów, który narzucił mu sznur na szyję i ciągnął go, padł do stóp Apostoła, mówiąc:

- błagam cię, abyś udzielił mi przebaczenia i uczynił mnie uczestnikiem twojego świętego imienia!

Zrozumiał Jakub, że Pan nawiedził Jego serce, więc rzekł do niego:

- czy wierzysz, że Pan Jezus Chrystus, którego Żydzi ukrzyżowali, jest prawdziwym synem Boga żywego?

Odpowiedział Jozjasz:

- wierzę, i to jest moja wiara od tej godziny, że On jest Synem Boga śywego.

Wtedy kapłan Abiatar, kazał go pochwycić i rzekł do niego:

- jeśli nie odstąpisz od Jakuba i nie przeklniesz imienia Jezusa, zostaniesz wraz z nim ścięty".

Rzekł doń Jozjasz:

- ty san jesteś przeklęty i przeklęci są wszyscy twoi bogowie, imię zaś Pana Jezusa Chrystusa, które głosi Jakub, jest błogosławione na wieki.

Wtedy Abiatar, rozpalony nienawiścią, kazał bić po twarzy pisarza, a wysławszy do Heroda opis tego co miało miejsce, zażądał, aby go ścięto wraz z Jakubem. Prowadzono więc Jakuba z Jozjaszem na miejsce ścięcia. Przed ścięciem jednak Jakub rzekł do kata:

- nim nas zetniesz, podaj nam wody.

Przyniesiono mu więc dzban wody. Wtedy rzekł on do Jozjasza:

- czy wierzysz w Ojca, i w Syna, i w Ducha świętego?"

A gdy Jozjasz rzekł:

- wierzę.

Wylał więc na niego wodę i rzekł do niego:

- daj mi pocałunek pokoju!

Ucałował go również za tych wszystkich, którzy nawrócili się. Gdy został ścięty, po śmierci pochwycił swą głowę i podniósł ją do góry tak, że nie można mu jej było wyrwać z rąk.”

Śmierć świętego Jakuba, Padwa bazylika św. Antoniego, kaplica św. Jakuba

Nic nie pozostało z Pałacu Heroda, z wyjątkiem fragmentów otaczającego go kompleksu murów i wież, znacznie zmienionych i ogólnie znanych jako „Cytadela”, w której punktem charakterystycznym jest Wieża Dawida, dawny minaret zbudowanego przez muzułmanów meczetu.W miejscu dawnego pałacu znajduje się obecnie Muzeum Wieży Dawida , komisariat policji i ruiny dawnych tureckich koszar i więzienia znanego jako Kishle. 

Jerozolima Muzeum Wieży Dawida, dawny Pałac Heroda

Pałac, w którym rozgrywały się ostatnie sceny z życia świętego Jakuba, zbudował pod koniec I wieku p.n.e Herod I Wielki. Była to druga najważniejsza budowla w Jerozolimie po samej Świątyni. Znajdowała się przy północno-zachodniej ścianie Górnego Miasta obok Bramy Syjonu na Zachodnim Wzgórzu, opuszczonym po złupieniu Jerozolimy przez Babilończyków, zajmowanym obecnie przez Dzielnicę Ormiańską. Składał się głównie z dwóch skrzydeł pałacowych umieszczonych na północ i południe od dużego ogrodu. Bezpośrednio na północ od kompleksu, w rejonie dzisiejszej Cytadeli i Bramy Jafy , Herod wzniósł trzy potężne wieże, jako dodatkowe zabezpieczenie i ostatnie schronienie w razie niebezpieczeństwa. 

Makieta Jerozolimy, pałac Heroda

Grób świętego Jakuba w Jerozolimie.

Opis pochowania świętego Jakuba w Jerozolimie zawierają wspomniane już Greckie akta świętego Jakuba: Czyny i śmierć świętego Apostoła Jakuba, brata świętego Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa:

„Gdy zaś zginął od miecza święty i błogosławiony Jakub Apostoł, a wraz z nim żołnierz, natychmiast zgromadzili się Apostołowie: Piotr i Jan i Jakub Brat Pański oraz inni, i długo opłakiwali go z wielkim żalem. Sprawili im oni godny pogrzeb śpiewając pieśni żałobne; owinęli go w cenny materiał; a było to trzydziestego miesiąca kwietnia. Przy jego grobie miały miejsce liczne wielkie i nadzwyczajne cuda, ale nie tylko wtedy, ale dzieją się one i dziś, i będą się dziać wiecznie na cześć i chwałę wielkiego Boga Zbawcy naszego Jezusa Chrystusa, któremu chwała i moc wraz z Ojcem i Duchem Świętym teraz i zawsze i na wieki wieków. Amen.”

Grobowiec Bnei Hezir, znany też jako grób świętego Jakuba, jest najstarszym z czterech skalnych grobowych jaskiń które znajdują się w dolinie Cedronu, u stóp Góry Oliwnej, w sąsiedztwie Grobu Zachariasza i Grobu Absaloma. Wejściem do grobowca były wykute w skale schody. W późniejszym okresie wykonano tunel z placu przy Grobie Zachariasza. Fasada grobowca jest klasycznym distylem w antis z dwoma filarami między dwoma pilastrami, nad którymi znajduje się nieozdobiony architraw z wyrytym hebrajskim napisem: To jest grób i Nefesz (pomnik pogrzebowy) Eliezara Jana Juda (syn Jona) Eliezara Szymona (syn Jona Bena). Oved Yosef i Elazar Benei (synowie) Hani, Kohanim z rodziny Hezir.

Jerozolima, grób świętego Jakuba (Benei Hezir) i grób Zachariasza

W tradycji jerozolimskiej grobowiec Benei Hezir uważany był za miejsce pochowania w 44 roku świętego Jakuba Starszego Apostoła, do czasu przeniesienia, najprawdopodobniej w VII wieku, jego ciała na Półwysep Iberyjski. Wskazuje też na to zachowana najstarsza, pochodząca z około 570 roku wzmianka w relacji anonima z Piacenza, który pisze: „In monte Oliveti Iacobus Zebedaeus, Cleophas et multa corpora sanctorum” (Na górze Oliwnej Jakub [syn] Zebedeusza, Kleofas, i wiele ciał świętych). Kiedy w XIX wieku rozpoczął się wzmożony napływ pielgrzymów i turystów do Jerozolimy, kupowali oni pocztówki ze zdjęciem grobowca i napisem „Grób świętego Jakuba”. Zachowały się z tego okresu obrazy i litografie z takim samym tytułem.

David Roberts Grób św. Jakuba 1848 r., akwarela 

Jafa

Port Jafa, czyli starożytna Joppa, jako miejsce skąd po śmierci świętego Jakuba ciało jego zostało przeniesione do Hiszpanii wymienia Legenda Ormiańska Historia Jakuba i Jana Historia Apostołów Chrystusa Jakuba i Jana, Synów Gromu:

„Tak więc pewna wysoko urodzona kobieta w Hiszpanii, która uwierzyła w Chrystusa dzięki głoszeniu Go przez Jakuba, przybyła z nim do Jerozolimy, aby ujrzeć Matkę Pana. Ona przybyła więc dla uczczenia miejsc świętych, szczególnie zaś tych, w których przebywał Jezus. Gdy zaś Jakub został ścięty, kobieta, wziąwszy święte ciało, przewiozła je do Joppy, złożyła do drewnianej trumny i umieściła w bezpiecznym miejscu na brzegu morza czekając na statek, któryby przewiózł go na miejsce, które mu było przeznaczone losem. Ale tej samej nocy trumna zniknęła wraz z świętym ciałem i fale morskie ją przeniosły i sprawiły, że znalazła się na rzece w Hiszpanii.”

Miguel Ximénez Przeniesienie ciała św. Jakuba XVI w., Madryt Muzem Prado

Jafa, a w starożytności Joppa, to jeden z najstarszych znanych portów w tej części Morza Śródziemnego, wymieniany w listach z 1470 p.n.e. relacjonujących podbój egipskiego faraona Totmesa III. Biblia kilkakrotnie wspomina o tym porcie, z którego wypłynął prorok Jonasz, udając się do Tarszisz. Król Salomon przez ten port sprowadzał drewno z Libanu do budowy Świątyni Jerozolimskiej. Przez stulecia był to główny port Palestyny i miejsce, w którym wysiadali na ląd pielgrzymi zdążający do Jerozolimy.

port w Jafie (Tel Awiw)

Badania archeologiczne prowadzone w latach 1955–1974 i w 1997 roku wydobyły na światło dzienne wieże i bramy miejskie pochodzące ze środkowej epoki brązu. Odkryto również pozostałości murów obronnych oraz świątynię Ludów Morza z epoki żelaza. Odkryte zostały także pozostałości budynków z czasów egipskich, perskich i hellenistycznych. Obecnie Jafa jest dzielnicą Tel Awiwu.

Jafa, dawne zabudowania portowe

Katedra świętego Jakuba w Jerozolimie

W katedrze ormiańskiej w Jerozolimie znajduje się relikwia głowy świętego Jakuba, co opisuje  Legenda Ormiańska Historia Jakuba i Jana Historia Apostołów Chrystusa Jakuba i Jana, Synów Gromu:

„Zgromadził się tam tłum ludzi i przeniósłszy z szacunkiem święte ciało oddawali mu cześć i codziennie składali mu cześć, nazywając go "Bogiem z uciętą głową", aż do chwili przybycia Apostoła Pawła. On zaś głosił im Chrystusa i mówił:

- to jeden z uczniów Apostołów Jezusa Chrystusa, Syna Bożego!

Ale Anioł Pański uniósł w tajemnicy głowę św. Jakuba i przeniósł do Jerozolimy i złożył ją przed Matką Boża, gdy siedzieli Matka Pana, Jakub, brat Pański, Jan Ewangelista i martwili się w sprawie Jakuba. Oni bowiem słyszeli, że Herod go zaaresztował i wrzucił do więzienia. I w tej właśnie chwili Anioł przyniósł im głowę i położył przed nimi. Oni zaś opłakiwali go gorzko, i lamentowali, i owinąwszy jego głowę, złożyli w miejscu stosownym. Potem zaś zbudowano wspaniały kościół nad jego świętą głową pod wezwaniem świętego Jakuba, i tam właśnie jest i klasztor i miejsce zgromadzeń wspólnoty Ormian, na chwałę Chrystusa, naszego Boga.”

Jerozolima katedra świętego Jakuba, polichromia nad bocznym wejściem. Lewa strona: Matka Boza trzyma na kolanach głowę świętego Jakuba, centrum: Wniebowstąpienie, prawa strona: święty Jakub Młodszy pierwszy biskup Jerozolimy

Ormiańska diaspora jerozolimska powstała w V wieku i jest najstarszą poza swoją ojczyzną i Katedra została zbudowana w XII wieku przez krzyżowców ormiańskich w miejscu wcześniejszej kaplicy świętego Menasa i klasztoru gruzińskiego. Katedrę przebudowano w 1142 i w 1163 roku, ale obecny wygląd zawdzięcza zmianom architektonicznym, zleconym w XVII wieku przez patriarchę Grzegorza. Tradycja ormiańska głosi, że było to miejsce, gdzie w 44 roku ścięto mieczem apostoła Jakuba Starszego z rozkazu Heroda Agryppy, co jest bardzo prawdopodobne, biorąc po uwagę niewielką odległość od pałacu.

Jerozolima, katedra świętego Jakuba

Katedra św. Jakuba Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w ormiańskiej dzielnicy Starego Miasta w Jerozolimie. Wnętrze jest trójnawowe z kilkoma przyległymi kaplicami. Według tradycji ormiańskiej w prezbiterium znajdują się relikwie świętego Jakuba Młodszego, oraz krzesło na którym siedząc miał wygłaszać kazania będąc pierwszym biskupem jerozolimskim. Kościół katolicki uznaje jednak, że ciało tego apostoła spoczywa w bazylice Dwunastu Apostołów w Rzymie. W kaplicy św. Menasa, pochodzącej z V wieku, znajduje się skarbiec katedralny, a w kaplicy Eczimiazin 3 kamienie pochodzące z góry Tabor, góry Synaj i z rzeki Jordan. W trzeciej kaplicy przy lewej nawie znajduje się relikwiarz, zawierający głowę św. Jakuba Większego.

Jerozolima, katedra świętego Jakuba, wejście do kaplicy świętego Jakuba Sytarszego

Jerozolima katedra świętego Jakuba, ołtarz i relikwiarz głowy świętego Jakuba Starszego

Z katedrą związana jest historia "Pius Latrocinio" (świątobliwego rabunku) głowy świętego Jakuba Młodszego, jakiej dokonał na początku XII wieku biskup Bragi Mauricio Burdino, będąc przekonanym, że zabiera czaszkę świętego Jakuba Starszego, co szerzej opisałem we wcześniejszej 18 opowieści.

 

 

32. Śladami świętego Jakuba – część druga

 

„W tym czasie [po śmierci św. Szczepana] z objawienia Bożego, błogosławiony Jakub, brat Jana a syn Zebedeusza, otrzymał od Chrystusa polecenie, by udał się do Hiszpanii, by tam głosić słowo Boże. Na to on poszedł natychmiast do Dziewicy, ucałował Jej ręce i z nabożnymi łzami poprosił o Jej błogosławieństwo. Na to rzekła doń Dziewica:

 "Idź, synu, wypełnij nakaz twojego Mistrza. Przez Niego jednak proszę cię, abyś w tym miejscu Hiszpanii, w którym największą ilość mieszkańców nawrócisz do wiary [w Chrystusa], tam zbudował Kościół na moją pamiątkę, jak ci to nakażę". 

Wyruszył więc Jakub z Jerozolimy i udał się do Hiszpanii, głosząc [naukę Bożą]. Stamtąd, przechodząc przez Asturię, doszedł do miasta Oviedo, gdzie jednak nawrócił [na wiarę Chrystusową] tylko jednego człowieka . Wszedł następnie do Galicji, gdzie przemawiał w mieście Padrón. Dalej powędrował do Kastylii, która nazywa się Wielką Hiszpanią, a stamtąd do Małej Hiszpanii, która nazywa się Aragonia, do krainy zwanej Celtiberią, w której leży miasto Saragossa (Caesaraugusta).”

To fragment najprawdopodobniej najstarszej, powstałej około VI wieku, łacińskiej legendy „Historia objawienia się Bogurodzicy błogosławionemu Jakubowi na kolumnie, gdy głosił (naukę Chrystusa) w okolicach Saragossy”, która opisuje misję świętego Jakuba w Hiszpanii. Tekst tej łacińskiej legendy, umieszczony w Breviarium Apostolorum, nie wzbudził większego zainteresowania i legenda ta nie rozwijała się dalej. Dopiero po odkryciu na początku IX wieku grobu Apostoła powstaje najpierw wielowątkowa legenda „translatio”, czyli o przeniesieniu i pochowaniu świętego Jakuba, a opowieści o jego pobycie na Półwyspie Iberyjskim i w miejscach, w których przebywał zaczęły tworzyć się dopiero wraz z rozwojem ruchu pielgrzymkowego.  

 
Misja ewangelizacyjna świętego Jakuba 

 

Jak mogła wyglądać wędrówka misyjna świętego Jakuba ? Na podstawie wspomnianej już legendy z Breviarum Apostolorum, późniejszych legend hiszpańskich i tradycji zapisanych w rycie mozarabskim, można ułożyć dość logicznie przebiegająca trasę.

 

Drogę z Palestyny na Półwysep Iberyjski Jakub Starszy Apostoł odbył drogą morską, zatrzymując się po drodze w Rzymie. Tam, podczas spotkania z Apostołami Piotrem i Pawłem wyświęconych zostaje siedmiu mężów apostolskich, którzy towarzyszą Jakubowi w misji ewangelizacyjnej. Nie znany jest port w którym wysiedli oni na ląd, ale tradycja pobytu w dzisiejszym Padron wskazuje z dużym prawdopodobieństwem na rzymski port Glandimirum przy ujściu rzeki Ulla. Dalsza droga, już piesza, przebiegała przez Santiaguiño do Monte, Cabo Finisterra ( rzymskie Promontorium Nerium lub Finis Terrae), Duio (starożytne Dugium), Punta da Barca ou de Xavina w Muxia, Oviedo (Lucus Asturum) do Sarragossy (Caesaraugusta). Z Sarragossy dalej pieszo ruszył z powrotem do Palestyny, a towarzyszący mu do tej pory mężowie apostolscy pozostali kontynuując na Półwyspie Iberyjskim misje ewangelizacyjną.

Hispania Tarraconensis w I wieku naszej ery. 1 - Pontecesures (Glandimirum), 2 - Santiguińo do Monte, 3 - Cabo Finisterra, 4 - Muxia, 5 - Oviedo (Lucus Asturum), 6 - Saragossa (Cesaraaugusta)

Dwie popularne drogi pielgrzymkowe: Camino Portugues i Camino Finisterre prowadzą przez pięć miejsc, w których legendy i tradycja hiszpańska opowiadają o misji ewangelizacyjnej świętego Jakuba na Półwyspie Iberyjskim. Są to Pontecesures, Santiaguiño do Monte w Padron, Cabo Finisterre, Duio, Muxia. Dwa pozostałe znajdują się w znacznej odległości od Santaigo de Compostela: Oviedo na początku Camino Primitivo, Saragossa na Camino del Ebro .

Puentecesures – Glandimirum

Miejscowość w Galicji  nad rzeką Ulla, powyżej ujścia rzeki Sar, kilka kilometrów na południe od miejscowości Padron. W starożytności port Gladimirum, wymieniany przez Ptolomeusza w Hispania Tarraconnaise, powstały przy  rzymskiej Via XX łączącej Brigantium (Braga) z Astorica Augusta (Astorga). Śladem jej prowadzi dzisiaj droga krajowa N550 łącząca Vigo z A Coruña i trasa Camino Portugues, przechodząca nad rzeką Ulla mostem powstałym w miejscu dawnego, kamiennego mostu rzymskiego, który zamykał Portus Roman (portu rzymski). Do tego portu najprawdopodobniej przypłynął Apostoł Jakub wraz ze swoimi towarzyszami – siedmioma mężami apostolskimi – i stąd rozpoczął wędrówkę przez Półwysep Iberyjski. Do tego portu też, jak głosi tradycja hiszpańska, kilka lat później przywiezione zostało ciało świętego Jakuba Starszego, skąd małą łodzią lub tratwą, rzeką Sar zostało przetransportowane do dzisiejszego Padron.

Port w okresie średniowiecza nazwany został Port Compostela, za sprawą biskupa Gelmireza, który go rozbudował dla potrzeb zaopatrzenia szybko rozwijającego się Santiago de Compostela oraz przypływających drogą morska pielgrzymów.  Przy porcie powstała stocznia, w której skonstruowano trzy okręty wyposażone w artylerię, a nad Ria Arousa, do której uchodzi rzeka Ulla wybudowano kamienne fortyfikacje (Torres de Oeste), dla zabezpieczenia przed napadami Normanów i piratów berberyjskich organizujących łupieżcze wyprawy wzdłuż wybrzeży Atlantyku. Port na rzece Ulla działał nieprzerwanie aż do lat 60-tych XX wieku u zbiegu z rzeką Sar, kiedy zaniechano stałego pogłębiania koryta rzeki. W latach 80-tych rozebrano urządzenia portowe.

Pontecesures, rzeka Ulla, miejsce dawnego portu. 

Starożytny most zniszczony podczas najazdu Wizygotów, odbudowany został przez Abderramána (Abd El-Rahman I) w połowie VIII wieku. Ponownie przebudowany w XII wieku przez arcybiskupa Composteli Gelmireza. Obecny kształt most otrzymał po przebudowie istniejącej przeprawy, w XVIII wieku.

Pontecesures, most na rzeką Ulla

Santiaguiño do Monte

Miejsce o powierzchni około 0,5 hektara na zboczu Monte de San Gregorio nad miastem Padron, po drugiej stronie rzeki Sar, to najważniejsze, po katedrze w Santiago de Compostela, miejsce kultu świętego Jakuba w Hiszpanii. Według najstarszych tradycji jakubowych w tym miejscu, na skalistym wzniesieniu święty Jakub Starszy Apostoł modlił się, głosił dobrą nowinę wśród tutejszych pogan i sprawował Eucharystię. 

św. Jakub naucza na Santiaguińo do Monte, płaskorzeźba w kamieniu kościół św. Jakuba w  Padron,

W tym czasie nie było jeszcze miejscowości Padron, a tereny te należały do rzymskiego miasta Iria Flavia, położonego kilka kilometrów na północny – wschód. W starożytności rzeka Sar była do tego miejsca żeglowna, a na nabrzeżu znajdowały się niewielkie urządzenia portowe. W opowieściach tradycji hiszpańskiej, powstałych po odkryciu grobu św. Jakuba, port ten został upamiętniony jako miejsce przycumowania łodzi z ciałem Apostoła około 44 roku, skąd rozpoczęło się, pełne nieoczekiwanych i cudownych zdarzeń przeniesienie doczesnych szczątków świętego Jakuba do rzymskiej nekropolii koło Assegonii.

Średniowieczni pielgrzymi, po nawiedzeniu katedry w Composteli, wędrowali jeszcze do tego miejsca, chcąc modlić się w miejscu uświęconym pobytem świętego Jakuba, nadając nowo powstałej osadzie położonej u podnóża Monte de San Gregorio nazwę Padron, od kamiennego pachołka portowego (pedrón), do którego redług tradycji przycumowano łódź ciałem swietego Jakuba. W XIV wieku pielgrzymująca do Composteli królowa Portugalii modliła się na kamieniach upamiętniających świętego Jakuba. Podróżując w latach 1465–1467  Baron Leo von Rozmithal, szwagier króla Czech, opisuje pobyt w Santiaguiño: „ Kto w duchu modlitwy wchodzi do tej jaskini [obecnie podziemie ermita Santiago] osiąga przebaczenie wielu grzechów. Wszedłem do niego z Buriano, Kmeskio i jego bratem, Petipescencio Mirosio i Juanem Zehrowuense; kiedy wszedł, zadusił się i ledwo mogliśmy go wyciągnąć, ponieważ dziura, przez którą wszedł, była bardzo wąska, więc Pan, który również chciał wejść, porzucił swój zamiar na czas. "

Tradycyjnym dojściem na Santiaguiño jest droga składająca się ze stu trzydziestu dwóch kamiennych stopni zbudowanych wraz z kamiennymi murami  około 1900 r. przez Padronés Don José María Vidal Cepeda, które zaczynają się po prawej stronie po przejściu mostu a rzece Sar przez most od kościoła Santiago. Przy drodze znajduje się kilka oznaczeń rzymskimi cyframi, które w przeszłości oznaczały stacje Via Crucis (Drogi Krzyżowej) 

Padron, początyek schodów na Santiguińo do Monte

Główne elementy w Santiaguiño do Monte, jakie nawiedzają pielgrzymi, to ermita Santiago, w którego podziemiach zachowała się jaskinia będąca schronieniem świętego Jakuba, źródło bijące poniżej pustelni, dom pustelnika, a na końcu polany skaliste wzniesienie z krzyżem i figurą świętego Jakuba, oraz duży kamień, który według tradycji był łożem Apostoła. Z polany, na której znajdują się te obiekty, roztacza się widok na miast i jego otoczenie.

Ermita Santiago

Niewielki budynek o powierzchni około 40 m², zbudowany z granitowych bloków, o którym pierwsze informacje pochodzą z XV wieku.  Został przebudowany w XIX wieku przez kardynała Composteli Martína de Herrera i odnowiony w 1960 roku. Na ścianie wschodniej znajduje się tarcza herbowa arcybiskupa Rodrigo de Luna (1449-1460), oraz płaskorzeźba przedstawiająca chrzest królowej Lupy. Wewnątrz znajduje się rzeźba świętego Jakuba, której palce są wytarte dotykami pielgrzymów. Kaplica otwarta jest w święto Santiaguiño, 25 lipca. Zachował się nagrobek kanonika Gregorio, pierwszego budowniczego świątyni, od imienia którego góra zaczęła być nazywana Monte San Gregorio. Obok znajduje się niewielki Dom Pustelnika, który, wielokrotnie przebudowywany, zatracił dawne cechy architektoniczne.

Santiaguiño do Monte, kaplica świętego Jakuba i Dom Pustelnika

Źródło

Z kamiennej ściany poniżej kaplicy wypływa woda do dużej kamiennej misy. Legenda opowiada, że woda wypłynęła z głębi jaskini dzięki cudowi świętego Jakuba, aby ugasić pragnienie zebranych ludzi. Chrzcił nią także tych, którzy nawrócili się na wiarę Chrystusa.  Kilka opowieści pielgrzymów wychwala jakość wody. Ambrosio de Morales określa ją jako „najzimniejszą i najdelikatniejszą, jaką widziałem w Galicji”, a baron Leo de Rozmithal określa ją jako „ słodką i miękką wodę ”. Od XV wieku rytuał picia tej wody, a także oblucji, uważany jest za przebaczenie grzechów, Obecnie obrzęd ten kultywowany jest podczas fiesty Santiaguiño, oraz w przeddzień San Juan.        

Za kamienną ścianą, z której wypływa woda znajduje się jaskinia ze źródłem, do której wejście zostało zamurowane. Tradycja ludowa mówi, że w niej święty Jakub i jego uczniowie znaleźli schronienie przed nękającymi ich ludźmi.

Santiaguiño do Monte, źródło świętego Jakuba

Cypel Apostoła

Skalne wzniesienie, składające się z dziesięciu dużych kamieni uważane jest jako miejsce, w którym nauczał Apostoł. Na głazach znajduje się rzeźba przedstawiająca świętego Jakuba podczas głoszenia dobrej nowiny i krzyż z XVII wieku. Pomiędzy kamieniami są trzy szczeliny: Piekło, Czyściec i Niebo. Ich opis podaje Ambrosio de Morales w 1572 roku: „pielgrzymi odwiedzając to miejsce jako główną część swoich pielgrzymek, wchodzą na kolana po schodach wykopanych w skale i modląc się w każdym z nich i przechodzą przez te dwie dziury i trzecia, która jest trochę niższa. I to są dziury, o których zwykli ludzie z pobożną prostotą powszechnie mówią, że muszą je przebyć za życia lub po śmierci ".

Łoże Apostoła.

Kamień w pobliżu skalistego wzniesienia, który tradycja określa jako miejsce odpoczynku świętego Jakuba, nazwane Łożem Świętego. Legenda o Santiaguiño przekazuje, że pewnego razu, dawno temu, „kamieniarz z Extramundi chciał go zabrać i wtedy zobaczył dwóch mężczyzn, którzy powiedzieli do niego: Co robisz? Czy nie widzisz, że wyrywasz Łoże Świętego! Kamieniarz odpowiedział, że to wszystko bajka, a Apostoł nigdy tam nie spał. Po tych słowach upadł na ziemię i zabrano go do domu, gdzie umarł, nie bez uprzedniego poproszenia Świętego o przebaczenie po przyznaniu się, że popełnił zbezczeszczenie. ”

Pielgrzymka do Santiaguiño

Fiesta 24 i 25 lipca odbywa się na Santiaguiño do Monte, wokół kaplicy świętego Jakuba. 25 lipca w godzinach porannych z kościoła świętego Jakuba w Padron wyrusza pielgrzymka na Santiaguiño, z figurą Santiago, nazywaną Parrandeiro, niesiony na ramionach mieszkańców. Procesję kończy msza w kaplicy na Santiaguiño de Monte, po której pielgrzymi myją się wodą ze źródełka, a potem urządzają na polanie piknik.

Cabo Finisterre

(gal. Cabo Fisterra). Przylądek na galicyjskim wybrzeżu Atlantyku  pomiędzy wybrzeżem Costa del Morte na północ i Rias Baixas na południe.  Przylądek oddzielony jest od reszty lądu wąskim obniżeniem, na którym znajduje się miasto Finisterre, oraz dwie plaże:

- Playa Langosteira, długa plaża w zatoce  na północ od miasta

- Playa Mar de Fora po zachodniej stronie z piaszczystymi wydmami.

Między plażami znajdowało się starożytne miasto i port Dugium (dzisiejsze Sam Martin de Duio) zniszczone około VI wieku.

Przylądek tworzy grzbiet zwany Monte Facho, składający się z kilku wzniesień z skałami nazwanymi Piedras Santas (Święte Skały) Na wschód od grzbietu Monte Facho oddzielone niewielkim obniżeniem znajduje się Monte de San Guillermo 222 m n.p.m., na szczycie którego znajdują się ruiny ermita San Guillermo. U podnóża Monte San Guillermo, przy drodze na latarni morskiej znajduje się źródło, z którego jak mówi legenda wodę brał święty Jakub.   

Brzegi przylądka są skaliste i niedostępne, z wieloma podwodnymi skałami. W niewielkiej odległości na zachód od przylądka z wód Atlantyku wystaje skała Centolo, która w czasach celtyckich była elementem istniejącej tutaj świątyni Ara Solis, miejsce pogańskiego kultu słońca.

W grzbiecie Monte Facho znajdują się dwie grupy skał:

- Pedra Cagona 235 m n.p.m. na północy z dwoma kamieniami, które według legendy były miejscem odpoczynku Matki Bożej, po spotkaniu ze św. Jakubem w Muxia. Jeden z kamieni zwany pedra de abalar (balansujący kamień lub kamień logan) ma dar kołysania się, mimo dużej wagi każdego.

- Piedras Santas 242 m w środku, z dużym stosem kamieni,  z których jedna ze skał nazywana jest krzesłem św. Jakuba. Legenda św. Jakuba opowiada,  kiedy Apostoł przybył do miasta Dugium i świątyni Ara Solis, w celu chrystianizacji pogan, zmęczony, usiadł na jednej z tych skał, wyglądającej jak krzesło. Znak narysowany na kamieniu doprowadził go do ​​źródła, w którym ugasił pragnienie, a które po tym wydarzeniu nabrało cudownych właściwości.

Na Monte de San Guillermo 222 m n.p.m., w ruinach ermita San Guillermo znajduje się duży plaski kamień, który według legendy był łożem świętego Jakuba, a w czasach pogańskich miejscem rytuałów płodności, związanych z świątynią Ara Solis. 

Legenda, mówi, że wielu Chaldejczyków po upadku imperium w wyniku najazdu króla perskiego Cyrusa II Wielkiego w 539 r. p.n.e. opuściło swoje domy i udało się aż do miejsca gdzie słońce zachodzi na noc. Dotarli na Finisterre gdzie zobaczyli jak słońce znika w wodach oceanicznych, za którymi nie ma już nic. Zaskoczeni tym cudownym zjawiskiem  postanowili zbudować ołtarz skierowany na zachodzące słońce i nazwali go Ara Solis. Zamieszkujące tutaj celtyckie plemię Nerios obchodziło na przylądki „Neria” nad "Mare Tenebrosum” święto słońca i rytuały związane ze świętem płodności wykonywane w okresie najdłuższych dni na początku.  Ten rytuał nakazywał kobietom ubranym w rytualną suknię wejść do morza na obmycie przez dziewięć fal, a następnie na wzgórzu poddać się aktowi zapłodnienia.

rekonstrukcja świątyni Ara Solis

W I wieku p.n.e. dotarli tutaj rzymianie pod wodzą Decimusa Junius Brutusa, zwanego "Galicjaninem”.  Historyk rzymski Lucjusz Annaeus Florus pisał, ze nie chciał odejść z tego miejsca, patrząc z przerażeniem na słońce tonące z nieskończonym morzu.

Starożytni geografowie (Pliniusz Starszy) lokalizowali tutaj cypel Promontorium Nerium i ołtarz kultu słońca Ara Solis, budowany przez Fenicjan, którzy w pierwszym tysiącleciu p.n.e. kolonizowali wybrzeże Atlantyku i założyli legendarne miasto Dugium. W starożytności dochodziła tutaj rzymska droga do świątyni Sol Invictus – Niezwyciężonego Słońca zlokalizowanej na tym cyplu nazwanym przez rzymian Finis Terrae (Koniec ziemi).

Legenda o św. Jakuba podaje, że około 40 r. n.e. przybył na Finis Terrae i zburzył świątynię Ara Solis, a na jej ruinach, zbudował kaplicę. Wywołał tym gniew mieszkańców Dugium, którzy przepędzili Apostoła a kaplicę zburzyli. Opuszczając to miejsce święty Jakub rzucił klątwę na miasto i jej mieszkańców, którzy pozostali przy swoich pogańskich wierzeniach. Kilkaset lat później wielkie fale morskie wdarły się na ląd i zniszczyły Dugium.

W XI w. w ruinach kaplicy zamieszkał San Guilhermo. Jego łóżkiem był kamień służący do pogańskich obrzędów święta płodności i Ara Solis (kultu  słońca), zwany obecnie Pedra de San Guillerme.

Dugium

Cidade de Dugium. Nieistniejące starożytne miasto i port położony w obniżeniu między przylądkiem Cabo Finisterre a resztą lądu, w miejscu dzisiejszego San Martin de Duio. 

Założone przez Celtyckie plemię Nerios. Z Dugium prowadziła droga do świątyni Ara Solis  położonej na szczycie Monte Facho. Zniszczone najprawdopodobniej przez fale tsunami. Kataklizm zniszczył całe miasto. Ocalały tylko dwa woły które długo pływały w zatoce aż w końcu utonęły przekształcając się w dwie wyspy Os Bois de Gures niedaleko miejscowości Cee. Legenda przypisuje zniszczenie miasta klątwie rzuconej przez Jakuba Apostoła, który po przybyciu na półwysep Iberyjski bezskutecznie prowadził tutaj ewangelizacje mieszkańców,

Prace archeologiczne dokonały odkrycia wielu artefaktów (narzędzia, ceramika) w miejscu domniemanej lokalizacji miasta

Widok w kierunku nieistniejącego już starożytnego Dugium

Muxia sanktuarium Virgen de la Barca

Na Punta da Barca ou de Xavina w miejscowości Muxia na Atlantyckim wybrzeżu Costa da Morte znajduje się kamienny kościół -  Santuario de A Virxe de A Barca (Nostra Senora a Barca) miejsce corocznych pielgrzymek mieszkańców Galicji. Tu docierają również pielgrzymi z Santiago de Compostela wędrując śladami świętego Jakuba.

Muxia, punta da Barca ou de Xavina, sanktuarium Virgen de la Barca

Legenda głosi, że Apostoł św. Jakub Starszy opuścił Cabo Finisterre, gdzie zniszczenie pogańskiego ołtarza Ara Solis i głoszone kazania nastawiły wrogo mieszkańców Dugium do niego i do jego chrześcijańskiego posłannictwa i przybył do Muxii. Przebywał tam w samotności i lęku o siebie i swoje dzieło, modląc się i prosząc Boga, aby ludzie przestali być niechętni do słuchania słowa bożego i wrogo nastawieni do wiary w Jezusa Chrystusa.

Wtedy to Jakubowi ukazała się Maryja w łodzi prowadzonej przez anioły. Mówiła do niego, że jego misja wypełnia się i zachęciła Apostoła do wytrwania.  Na potwierdzenie spotkania Matka Boża zostawiła łódź na skałach tuż przy brzegu morza, a pod nią swój kamienny wizerunek. Łodź zamieniła się w trzy duże kamienie, które można jeszcze dziś zobaczyć i je dotknąć. Kamienie znane są jako:

"Pedra de Abalar" – „ kamień na biegunach” (kamień logan) był kadłubem łodzi;

"Pedra dos Cadrís" – „kamień nerka” to był główny żagiel;

"Pedra do Leme" który był sterem łodzi.

Po tym cudownym spotkaniu św. Jakub odzyskał odwagę i energię. Ponownie wyruszył do nawracania pogan na chrześcijaństwo.

Wiele wieków później znaleziono pod kamieniem figurkę Matki Bożej i przeniesiono do kościoła parafialnego z Muxii. Ale figurka w tajemniczy sposób wracała na wybrzeże. Uznano to za wolę Matki Bożej przebywania w miejscu spotkania ze św. Jakubem i nad tymi kamieniami została zbudowana kaplica nazwana Nosa Señora da Barca (Matki Bożej z Łodzi), w której umieszczono jej rzeźbę. Obecny kościół Matki Bożej z Łodzi został zbudowany w XVIII w. Zastąpił on małą kaplicę, która została zbudowana w X w. na miejscu istniejącym do tego czasu miejscu pogańskiego kultu celtyckiego, związanego z kultem kamieni.

Ludzie tradycyjneie nadal przypisują znajdującym się tutaj kamieniom  różne nadzwyczajne właściwości łaczące wierzenia celtyckie i chrześcijańskimi:

"Pedra de Abalar" będzie kołysał się pod stoami tego kto jest wolny od grzechu i wtedy spełni się najdroższe życzenie,

"Pedra dos Cadrís" ma moc uzdrawiania bólu kręgosłupa, reumatyzmu i dolegliwości nerek. Dziewięć razy trzeba przecisnąć się pod kamieniem aby moc kamienia zadziałała.

"Pedra do Temon" uwalnia od bólu głowy, jeżeli wsunie się głowę w skalny otwór.

Oviedo – Lucus Asturum

„Wyruszył więc Jakub z Jerozolimy i udał się do Hiszpanii, głosząc [naukę Bożą]. Stamtąd, przechodząc przez Asturię, doszedł do miasta Oviedo, gdzie jednak nawrócił [na wiarę Chrystusową] tylko jednego człowieka” .

Tak podaje najstarsza opowieść o misji świętego Jakuba w Hiszpanii, jaką jest powstała około VI wieku, łacińska legenda „Historia objawienia się Bogurodzicy błogosławionemu Jakubowi na kolumnie, gdy głosił (naukę Chrystusa) w okolicach Saragossy”, która, jako pierwsza, opisuje misję świętego Jakuba w Hiszpanii.

Jednak, kiedy święty Jakub wędrował przez dzisiejszą Asturię, nie było jeszcze dzisiejszego Oviedo. Między I a IV wiekiem znajdowała się tutaj rzymska osada Lucus Asturum, o której pisze  Ptolemeusz w swojej Geographice (II, 6, 28-37). Uważa się, że była głównym rzymskim centrum administracyjnym na północnym terytorium w Asturii Trasmontana. Anonim z Rawenny w swojej Cosmographii również wspomina je, jako enklawę Luco Asturum. Badania naukowe i archeologiczne nie określiły do tej pory jednoznacznej lokalizacji tej osady. Przypuszcza się,  że na jej miejscu mogło powstać na początku średniowiecza miasto Oviedo, lub położona kilkanaście kilometrów na północ miejscowość Lugo de Llanera, gdzie znaleziono ołtarz poświęcony Lares Viales.. Wększość badaczy skłania się do tej drugiej lokalizacji, chociaż nie znalazło ono pełnego potwierdzenia archeologicznego, a argumentem za jest miejsce leżące na Via Carisa z Kantabrii do Asturica Augusta (Astorga)  i łączące też lokalne rzymskie drogi w Asturii.

Lokalizacja archeologiczna Lucuc Asturias (1) w I wieku naszej ery i współczesnego Oviedo (2)

Saragossa sanktuarium Santa Maria del Pilar

„Dalej powędrował [Jakub] do Kastylii, która nazywa się Wielką Hiszpanią, a stamtąd do Małej Hiszpanii, która nazywa się Aragonia, do krainy zwanej Celtiberią, w której leży miasto Saragossa (Caesaraugusta). Tam więc błogosławiony Jakub głosił Słowo Boże przez wiele dni, ale tylko ośmiu mężów nawrócił [na wiarę Chrystusową]. Z nimi rozmawiał całe dnie o Królestwie Bożym, nocą zaś wychodził na brzeg rzeki, gdzie wyrzucano plewy, bo był tam spokój. Tam, po chwili snu, oddawał się modlitwie, usunąwszy się od zgiełku ludzkiego i zaczepek ze strony pogan. I oto po kilku dniach, pośrodku nocy, przybył Jakub ze wspomnianymi wiernymi, a byli już oni zmęczeni gorliwą modlitwą. Gdy więc ich zmożył sen, błogosławiony Apostoł usłyszał po środku nocy głosy aniołów śpiewających

"Bądź pozdrowiona, pełna łaski",

jakoby słodkie słowa inwitatorium do matutinum, zaczynające oficjum Dziewicy. Na to on padł na kolana i ujrzał Dziewicę, Matkę Chrystusa, pomiędzy dwoma chórami tysięcy aniołów, stojącą jakoby na kolumnie (pilare) marmurowej. Chór zaś wojska niebieskiego zakończył matutinum o Dziewicy wersetem

"Błogosławmy Panu".

Gdy oni je ukończyli, błogosławiona Maryja o najsłodszy obliczu, przywołała do siebie świętego Apostoła, i rzekła słodko:

"Oto, synu, Jakubie, miejsce gotowe, przeznaczone do oddania mi czci. W nim, dzięki twojemu staraniu, zostanie zbudowany mój kościół na moją pamiątkę. Spójrz teraz na tę kolumnę, na której zasiadłam. Syn mój a Twój mistrz zesłał go z wysokości. Wokół niego umieścisz ołtarz Kościoła. Na nim w szczególny sposób dzięki moim modlitwom i czci [mi oddawanej] będą miały miejsce znaki i cuda mocy Najwyższego względem tych, którzy w swoich potrzebach będą wzywali mojej pomocy. I stać będzie owa kolumna w tym miejscu aż do skończenia świata a w mieście tym nie zabraknie nigdy czcicieli Chrystusa".

Wtedy Jakub Apostoł, napełniony wielką radością, składał wielkie dzięki Chrystusowi oraz Jego Rodzicielce. I natychmiast niebiański orszak aniołów zabrał Panią Niebios i przeniósł znowu do miasta Jerozolimy i umieścił Ją w jej domku. A było to owe wojsko tysięcy aniołów, które Bóg posłał do Dziewicy w chwili, gdy Ona poczęła Chrystusa, aby Jej strzegły i towarzyszyły Jej na wszystkich drogach, aby ustrzegła nietknięte Dzieciątko. Zaś błogosławiony Jakub, radując się z tego widzenia i pocieszenia, natychmiast zaczął tam budować kościół. Wspomagali go ci, już wspomniani ludzie, których nawrócił na [wiarę w Chrystusa]. Miała zaś owa bazylika prawie osiem metrów szerokości i szesnaście długości, a była w niej owa kolumna na ołtarzu, na głównym miejscu, a był on od strony rzeki Ebro. Jednego zaś ze wspomnianych już nawróconych na wiarę Chrystusa, najbardziej zdolnego, błogosławiony Jakub wyświęcił na kapłana. Dokonawszy zaś konsekracji kościoła, opuścił Jakub owych czcicieli Chrystusa w pokoju, i powrócił do Judei, aby tam głosić [słowo Boże]. Nadał zaś temu kościołowi tytuł "Sancta Maria de Pilari".

Jest to kolejny fragment z legendy „Historia objawienia się Bogurodzicy błogosławionemu Jakubowi na kolumnie, gdy głosił (naukę Chrystusa) w okolicach Saragossy”, znajdującej się w powstałej w VI wieku księdze Breviarum Apostolorum.

Wybudowany przez apostoła Jakuba i jego uczniów kościół nad brzegiem rzeki Ebro w rzymskim mieście Casaraaugusta (dzisiejsza Saragossa), był pierwszym poświęconym ku czci Najświętszej Maryi Panny, ale od VIII w. wraz z całą doliną Ebro znalazł się pod panowaniem muzułmanów. Po zdobyciu Saragossy przez króla Aragonii Alfonsa I w 1118 r. w miejscu kaplicy wzniesiono kościół romański, zniszczony przez pożar w 1434 r., po którym zbudowano gotycką świątynię. W latach 1681-1754 dokonano wielkiej przebudowy według planów Francisco Herrery Młodszego, usuwając dotychczasową budowlę, pozostawiając jednak wewnątrz nowego kościoła miejsce, w którym znajdowała się  kolumna z figurą Matki Bożej i dostosowując do niej przebudowę kaplicy – sanktuarium  w 1725 r. wg projektu Ventury Rodrigueza.

Sanktuarium Virgen del Pilar (Nuestra Señora del Pilar) 

Kaplica zbudowana została z marmurów z greckiej wyspy Tynos, według koncepcji architekta Ventura Rodriguez, który nie zmienił miejsca figury Matki Bożej stającej na kolumnie, tworząc półkolistą ścianę ołtarzową podzieloną kolumnami na trzy części:

- grupa rzeźb wykonana przez Rodríguez Arellano w XVIII w. przedstawia świętego Jakuba i siedmiu mężów apostolskich. Według tradycji są to:  Indalecio, Eufrasio, Ktezyfon, Torcuato, Hesychius, Cecilio Segundo, wysłani ze św. Jakubem Starszym na półwysep Pirenejski do szerzenia chrześcijaństwa. Tutejsza tradycja utożsamia te osoby z grupą nawróconych przez świętego Jakuba w Saragossie,

- centrum stanowi ołtarz z grupą rzeźb reprezentujących Przyjście Matki Bożej.

- prawą stronę zajmuje figura Nuestra Señora del Pilar. 

Złocona rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, o wysokości 36 cm. wykonana w drewnie przez Juan de la Huerta w połowie XV wieku, stoi na jaspisowej kolumnie o wysokości 170 cm. przykrytej ozdobną koszulką. 

Na zewnętrz kaplicy, w tylnej ścianie ołtarza, znajduje się otwór umożliwiający dotknięcie tej kolumny. Niewielka drabinka przed figurą pozwala rodzicom przybliżyć przyniesione ze sobą niemowlę do figury Matki Bożej, aby "przekazać je pod opiekę Naszej Pani "

Na ścianach kopuły nad kaplicą Antonio González Velázquez  wykonał w 1752 r. polichromie przedstawiające Przyjście Hiszpanii i cud z Calandy.

W północnej nawie bazyliki obok sanktuarium Virgen del Pilar znajduje się barokowy ołtarz z figurą świętego Jakuba - Santiago Peregrino. 

Wielkim wydarzeniem jest święto Virgen del Pilar, patronki Saragossy i Hispanidad (Świata Hiszpańskiego). obchodzone 12 października jako święto narodowe Hiszpanii.