26. Święto Przeniesienia Ciała Świętego Jakuba

 

Kościół katolicki poświęca Świętemu Jakubowi Starszemu Apostołowi   dwa dni świąteczne. Główne święto obchodzone jest w wielu krajach na świecie 25 lipca, upamiętnia męczeńską śmierć świętego Jakuba w Jerozolimie i drugie obchodzone 30 grudnia tylko w Hiszpanii, upamiętnia przeniesienie, przez uczniów Apostoła Teodoro i Atanasio, jego szczątków z Jafy w Palestynie do Iria Flavia w Galicji a następnie pochowanie w Composteli.

 

Święto przeniesienia ciała świętego Jakuba

Uroczystość przeniesienia ciała świętego Jakuba – Festividad del traslado del cuerpo de Santiago, obchodzona 30 grudnia w Santiago de Compostela, połączona jest z wielowiekową tradycją składania ofiary na rzecz katedry świętego Jakuba, noszącej nazwę Ofiara Narodowa dla Apostoła Santiago – Ofrenda Nacional al Apóstol Santiago. Jest to najstarsze święto upamiętniające świętego Jakuba Starszego Apostoła, powstałe najprawdopodobniej wraz z początkiem jego kultu w IX wieku. Dwie uroczystości religijne, celebrowane w katedrze, upamiętniają to święto. Poprzedza je ceremonia świecka honorowego  powitania króla Hiszpanii lub jego delegata, którym w ostatnich latach był Przewodniczący Parlamentu Galicyjskiego Miguel Santalices.

Pierwsza uroczystość religijna rozpoczyna się w katedrze o godzinie 11.30 powitaniem w Puerta de Azabachería króla Hiszpanii, lub królewskiego delegata przez arcybiskupa Composteli, po czym następuje symboliczne złożenie przed głównym ołtarzem Ofiary Narodowej dla Apostoła Santiago.

 

Ofiarodawca w krótkim przemówieniu zwraca się o pomoc i ochronę do świętego Jakuba, patrona Hiszpanii, świadka i przyjaciela Jezusa, na które odpowiada w imieniu  świętego Jakuba arcybiskup Composteli. Następnie odbywa się procesja wokół katedry z relikwiarzem świętego Jakuba, znanym jako Santiago Coquatrix, niesionym przez przedstawicieli Archibractwa Świętego Jakuba. 

 

Wprawiana jest w ruch kadzielnica Botafumeiro, która okadza relikwie Apostoła i wszystkich obecnych. 

 

Procesja kończy się przed ołtarzem głównym i rozpoczyna się Msza Święta celebrowana przez arcybiskupa Composteli.  Po Ewangelii i odśpiewaniu Credo król, lub jego delegat, stojąc naprzeciw ołtarza przy tronie z baldachimem, wypowiada inwokację dotyczącą Ofiary Narodowej, na którą odpowiada arcybiskup swoją homilią.

 

Ponownie następuje okadzanie kościoła przez Botafumeiro, po którym rozpoczyna się liturgia. Po jej zakończeniu i po udzielonym błogosławieństwie arcybiskup odprowadza honorowych gości do przedsionka Portico Gloria, gdzie następuje pożegnanie.

Król z małżonką i towarzyszącą im świtą, jeżeli uczestniczą w uroczystości, zatrzymują się w Hospital de los Reyes Católicos, a ich przejście do katedry, oraz powrót, są częścią ceremonii Ofiary Narodowej, ale które ma już charakter świecki. Para królewska przechodzi najpierw wzdłuż honorowego oddziału wojska i zaproszonych gości, a po zakończeniu uroczystości pomiędzy szpalerami licznie przybyłych ludzi. 

 

Druga uroczystość jest już bardziej kameralna, ale bardzo podniosła i rozpoczyna się o godzinie19.30. Jest to Msza Święta Archibractwa Świętego Jakuba – Archicofradia Universal del Glorioso Apostól Santiago, kultywującego najstarsze tradycje jakubowe. Po jej zakończeniu następuje uroczystość przyjęcia nowych członków Archibractwa i wręczenie im okolicznościowych medali.

 

Ofiara Narodowa dla Apostoła Santiago – Ofrenda Nacional al Apóstol Santiago

 

Tradycja składania ofiar świętemu Jakubowi przez władców państw chrzescijańskich leżących na Półwyspie Iberyjskim, które w XV wieku utworzyły królestwo Hiszpanii, sięga IX wieku. Pierwszym ofiarodawcą był król Asturii Alfonso II, który finansuje budowę kościoła nad grobem Apostoła Jakuba. Było to decyzja zaskakująca, bo grób świętego Jakuba znajdował się na skraju królestwa, w wielkiej odległości od jego stolicy Oviedo, w której królowie gromadzili wszystkie cenne relikwie i król nie nakazał przeniesienia tak cennych szczątków, tylko pozostawił je w tym odludnym miejscu, nadając mu nazwę Compostela – Pole Gwiazd.

 

Jego następca Ramiro I, po legendarnej bitwie z muzułmanami pod Clavijo w 844 roku, wygranej przez chrześcijan dzięki cudownej pomocy udzielonej przez świętego Jakuba, wezwał wszystkich chrześcijan do pielgrzymowania do grobu św. Jakuba w Composteli i składania ofiary dla Apostoła – Voto de Santiago, wydając w tym celu stosowny dokument:

„… dlatego ogłosiliśmy w całej Hiszpanii i złożyliśmy ślubowanie, że Bóg pozwolił nam uwolnić się od Saracenów za wstawiennictwem Apostoła Santiago i abyśmy zachowali o tym pamięć we wszystkich częściach Hiszpanii, płacić wiecznie co roku, dziesiątą część pierwszych plonów z każdej yugady ziemi (pola, które para zwierząt może zaorać w ciągu jednego dnia), jako miarę z najlepszego żniwa, a tym samym i wina , dla utrzymania kanoników mieszkających w kościele błogosławionego Santiago i dla szafarzy tego samego kościoła. Ogłaszamy również i potwierdzamy na zawsze, że chrześcijanie w całej Hiszpanii, tą samą część ze wszystkich łupów, które zdobędą na Saracenach w każdej wyprawie, przekażą z całą dokładnością naszemu chwalebnemu opiekunowi Hiszpanii, błogosławionemu Santiago, jaka przypada na konnego żołnierza. My, wszyscy chrześcijanie w Hiszpanii , obiecujemy pod przysięgą, że każdego roku będziemy przekazywać kościołowi błogosławionego Santiago wszystkie te darowizny, ślubowania i ofiary wskazane powyżej, a zatem kanonicznie ustaliliśmy, że będą one stale przestrzegane przez nas i naszych potomków”.

 

Opowieść o bitwie po Clavijo, oraz ofierze Voto de Santiago, zapisana został dopiero w XII wieku i pozostaje bardziej legendą niż faktem historycznym, ale przez wiele wieków stanowiła ona element historii Hiszpanii. Voto de Santiago zostało zniesione dopiero w 1812 r. przez Cortes de Cádiz (Zgromadzenie Rad Regionalnych). Przywrócone zostało w 1936 r., ale miało już tylko charakter symboliczny, podkreślający chrześcijańskie korzenie Hiszpanii.

 

Pierwszą udokumentowaną ofiarę, nazwaną Ofrenda Transaldo (Ofiara Przeniesienia) złożył na rzecz katedry świętego Jakuba król Leonu i Kastylii Alfonso VI w 1109 roku, dostarczając kilkanaście talentów złota i srebrny relikwiarz. 

 

W 1642 roku, za panowania Filipa IV Habsburga, ceremonia Voto de Santiago została zinstytucjonalizowana, kiedy świętego Jakuba Starszego Apostoła uznano za patrona Hiszpanii. Pierwszym oferentem był w 1643 roku, mianowany z nominacji królewskiej, kapitan generalny Galicji i wielki przeor Nawarry Martín de Redín. W 1646 r. Cortezy ustanowiły wysokość ofiary na cześć Santiago na 8 000 reali i nakazały przekazywać ją 30 grudnia każdego roku, w dniu, w którym kościół w Composteli upamiętnia Święto Przeniesienia.

 

Ofiara była utrzymywana bez większych pertertacji aż do 1812 roku, kiedy zaproponowano jej zniesienie i zatwierdziły to Kortezy, jednak król Ferdynand VII uniemożliwił wprowadzenie tej decyzji w życie. Jednak w 1869 roku, podczas rządów rewolucyjnych, unieważniono składkę, pozostawiając tylko symboliczny akt Ofiary. W Santiago de Compostela uznano to za represję. Po przywróceniu monarchii król Alfonso XII odwiedził w 1877 roku Santiago de Compostela, co pozwoliło na zachowanie ciągłości, ale Ofiara była coraz mniejsza i mniej uroczysta. Jeszcze w 1909 r. z Ofiarą przybył król Alfonso XIII, ale w okresie Drugiej Republiki Hiszpańskiej, na początku lat trzydziestych XX wieku, rząd centralny zrzekł się prawa do jej patronowania.

 

Ofiarę Narodową uratowało istniejące od 1499 roku Archibractwo Apostoła Świętego Jakuba – Archicofradia Universal del Glorioso Apostól Santiago, zwracając się o pomoc do wszystkich hiszpańskich instytucji. W odpowiedzi w 1934 roku Ofiarę złożyli Rycerze Zakonu Santiago, a w 1935 roku Kongregacja Rycerzy Matki Bożej el Pilar de Zaragoza. Trudności skończyły się, gdy 21 lipca 1937 roku Dyktator Francisco Franco wydał dekret przywracający Ofiarę Narodową, jako obowiązek instytucjonalny uzasadniając, że Hiszpania ma dług wobec Apostoła. W tym samym tekście ustalono 25 lipca jako święto narodowe Hiszpanii, dzień Santiago i przekazanie Ofiary. Dyktator zastrzegł sobie przywilej reprezentowania państwa we wszystkich świętach.

 

Po jego śmierci w 1975 roku rząd reprezentowali delegaci królewscy, którymi byli dowódcy generalni VIII Okręgu Wojskowego w Galicji lub Departamentu Morskiego w Ferrrol. Od 1976 roku delegatów wyznaczał król Juan Carlos. Głównie wybierani byli przedstawiciele władz Galicji, lub burmistrz Composteli. W świętych latach obchodzonych od chwili objęcia tronu - 1976, 1982, 1993, 1999 i 2004 - ofiarodawcą był sam monarcha. Również obecny król Filip VI Bourbon często przybywa z Ofiarą do Santiago de Compostela, chociaż w 2019 roku Ofiarę Narodową składał Przewodniczący Parlamentu Galicyjskiego Miguel Santalices, natomiast król z małżonką obecny był podczas święta 25 lipca 2020 roku.