02. Święty Jakub Starszy Apostoł

Życie św. Jakuba w Galilei

Nie jest znana data przyjścia na świat św. Jakuba Starszego Apostoła, przypuszcza się, że urodził się około 4 r. p.n.e. Z tekstów Ewangelii wiadomo, że Jakub  był synem rybaka Zebedeusza i bratem świętego Jana Ewangelisty (Mt 4, 21-22). Matką jego była Salome.

Salome i Zebedeusz z dziećmi Jakubem i Janem, Hans Suss von Kulmbach ok. 1510 r. 

Należała do grona osób towarzyszących i posługujących Jezusowi (Mk 15, 40), ale z imienia wymieniana jest dopiero wśród kobiet patrzących na śmierć Chrystusa na Golgocie. Najprawdopodobniej mieszkali w Betsaidzie, nad Jeziorem Galilejskim, w sąsiedztwie rodziny Piotra i Andrzeja, też przyszłych Apostołów.

Jezioro Galilejskie 

Jakub wraz ze swym bratem Janem, podczas połowu ryb na Jeziorze Galilejskim, jako jedni z pierwszych zostali powołani przez Chrystusa do na uczniów, zaraz po Andrzeju i Piotrze.

Jakub z imienia wymieniany jest w Ewangeliach 18 razy wielokrotnie, bez podania imienia, występuje w gronie wszystkich Apostołów. Wraz ze swoim bratem Janem znany był z porywczego charakteru (Łk 9, 54), dlatego też Chrystus nazwał ich Bene-Regesz  (synowie gromu) ; (Mk 3, 17). Jakub należał do uprzywilejowanych uczniów biorących udział w najważniejszych wydarzeniach w działalności Chrystusa.

Był świadkiem uzdrowienia teściowej Szymona Piotra (MK 1, 29-31), wskrzeszenia córki Jaira (MK 5, 35-43), przemienienia na Górze Tabor, (Mt 17, 1-8, Mk 9, 2-8, Łk 9, 28-36) oraz modlitwy Chrystusa w Ogrojcu (Mt 14, 32-42).

El Greco Modlitwa w Ogrojcu , 1605 r.

Uczestniczył w pierwszym cudownym połowie ryb (Łk 5, 4-11) i w Ostatniej Wieczerzy. Wielu badaczy Pisma Świętego uważa, że Jakub był jednym z uczniów którzy w drodze do Eamus spotkali zmartwychwstałego Chrystusa (Łk 24, 13-35). Wraz z innymi apostołami był w wieczerniku, podczas Zesłania Ducha Świętego (DA 2, 1-13).

Zesłanie Ducha Świętego, Wit Stwosz, ołtarz Mariacki w Krakowie

Misja ewangelizacyjna na Półwyspie Iberyjskim

Średniowieczne legendy podają, że św. Jakub Większy, po Zesłaniu Ducha Świętego, udał się najpierw do Rzymu, a potem  do Hiszpanii wraz ze swoimi uczniami– siedmioma mężami apostolskimi, żeby tam głosić Dobrą Nowinę. Misja napotykała na wiele trudności. W Ira Flavia, skąd rozpoczął ewangelizację, nie znalazł wielkiego zainteresowania głoszoną nauką.

Jakub naucza w Ira Flavia, kościół świętego Jakuba w Padron

W Dugium na Finis Terae (Cabo Finisterre), gdzie znajdowało się pogańskie sanktuarium Ara Solis, spotkał się z wrogim nastawieniem mieszkańców. Apostoł zburzył pogańską świątynie, a na miasto i mieszkańców rzucił klątwę. Następnie udał się na pustkowie na przylądku Muxia, gdzie objawiła mu się Matka Boża (legenda Virgen de la Barca) , przypływająca w kamiennej łodzi i zachęcając do wytrwałości w podjętej misji ewangelizacyjnej.

Sanktuarium Nostra Senora de la Barca, Muxia

Jednak dalsza wędrówka nie przyniosła spodziewanych owoców.  Według legendy ormiańskiej w Oviedo Jakub nawrócił tylko jednego poganina. Opuszczając Półwysep Iberyjski w Casaraaugusta (Saragossie) nawrócił ośmiu. Tam ponownie objawiła mu się Matka Boża, tym razem na kamiennej kolumnie,  mówiąc, że jego pielgrzymka przyniesie w przyszłości wspaniałe owoce. W miejscu objawienia Jakub wybudował kaplicę, dając początek wielkiemu sanktuarium Santa Maria del Pilar.

Saragossa, Bazylika El Pilar, figura Nuestra Senora El Pilar 

Powrót do Jerozolimy

Tradycja podaje, że po powrocie do Ziemi Świętej został pierwszym biskupem Jerozolimy. Tam też legenda przypisuje mu nawrócenie na chrześcijaństwo pogańskiego maga Hermogenesa, który potem został biskupem Akwilei.

św. Jakub i Hermogenes, Frangelico 

Działalność Jakuba wzbudziła wielki niepokój wśród Żydów, a także Rzymian. Postanowiono pozbyć się go.

Śmierć męczeńska św. Jakuba

Dzieje Apostolskie wspominają o św. Jakubie dwa razy: kiedy wymieniają go na liście Apostołów (Dz 1, 13), oraz przy wzmiance o jego męczeńskiej śmierci (Dz 12, 1-2).

Herod Agryppa I, wnuk Heroda Wielkiego, kazał ściąć Apostoła Jakuba mieczem (Dz 12, 1-2) podczas pierwszego prześladowania chrześcijan, po zmartwychwstaniu Jezusa. Jakub został pierwszym wśród apostołów, a drugim po św. Szczepanie, męczennikiem Kościoła.  Według legendy przytoczonej w IV w. przez Euzebiusz z Cezarei, a potem w XII-wiecznym Codex Calixtinus,  Jakub przed śmiercią żałując swego kata ucałował go, a kat wzruszony taką postawą, nawrócił się na wiarę chrześcijańską, za co też poniósł śmierć męczeńską.

Padwa, bazylika św. Antoniego, kaplica św. Jakuba śmierć św. Jakuba

Pochowanie św. Jakuba

Tradycja przekazuje, że Jakub Młodszy zabrał odciętą głowę św. Jakuba i dał  Marii Pannie do ukrycia. Relikwia  przechowywana jest w ormiańskiej katedrze św. Jakuba w Jerozolimie.

Według średniowiecznej legendy, ciało Jakuba przewieźli do  ówczesnej stolicy rzymskiej Galicji, miasta Iria Flavia, jego dwaj uczniowie Atanazy i Teodor. Władczyni tego terenu, królowa Lupa (Luparia), zapewne pamiętając niedawną misję Jakuba, próbowała pozbyć się nieproszonych gości,  ale widząc szereg cudów niweczących jej plany, nawróciła się na chrześcijaństwo. Ostatecznie cało apostoła zostało pochowane na wzgórzu w Lesie Liberdon, na starym cmentarzu. Uczniowie pozostali w Galicji i po śmierci zostali pochowani obok apostoła.

Translatio, czyli przeniesienie ciał św. Jakuba do Galicji

Odnalezienie grobu św. Jakuba 

O miejscu pochówku Apostoła szybko zapomniano, aż do czasu gdy w 813 r., w Galicji, został odnaleziony grób Jakuba Starszego (hiszp. Santiago el Mayor). Pustelnik, czy też pasterz, Pelayo zauważył deszcz spadających gwiazd oświetlających tajemnicze, wąskie, wejscie do podziemi znajdujące się na wzgórzu Liberum donum. Powiadomił o tym niecodziennym zjawisku ówczesnego biskupa Teodomira de Iria, który po zbadaniu tego miejsca orzekł, że w miejscu wskazanym przez gwiazdy znajdują się szczątki Apostoła Jakuba Starszego. Na wieść o tym odkryciu król Galicji i Asturii Alfons II udał się niezwłocznie w to miejsce wraz z dworem i rodziną. Tam ogłosił Jakuba  patronem królestwa i, aby upamietnić to wydarzenie nakazał nad grobem Apostoła wybudować kościół. Od łacińskiego Campus stellae (hiszp.Campo Stella) - pole gwiazd, wywodzi się późniejsza nazwa Composteli.

Santiago de Compostela, katedra św. Jakuba
krypta grobowa z relikwiarzem św. Jakuba