13. Translatio Jacobeo – Pochowanie św. Jakuba

Ostatnia część legendy Translatio Jacobeo, czyli o przeniesieniu ciała św. Jakuba Starszego Apostoła z Palestyny do Galicji, opowiadająca o jego pochowaniu, rozgrywa się w miejscach położonych niewielkiej odległości od Santiago de Compostela.

Okolice Santiago de Compostela, miejsca występujące w legendzie o pochowaniu św. Jakuba
1. Pico Sacro, 2. Santiaguiño do Monte, 3. fuente de la Reina Lupa, 4 Arcis Marmoricis. 

Kilkanaście kilometrów przed Santiago de Compostela, ze szlaków Camion Frances i Via de la Plata, można zobaczyć osobliwą, odosobnią górę, zakończoną ostrym wierzchołkiem. Jest to góra Pico Sacro (1), nazywana w pierwszych wiekach naszej ery Mons Illicinus.

Pico Sacro 533 m n.p.m.

Drugim miejscem, położonym na trasie Camino Portugues, jest wzgórze Santiaguiño do Monte (2) górująca nad starożytną Iria, obecnie znajdujące się w miejscowości Padrón.

Padrón, widok na wzgórze  Santiaguiño do Monte. 

Dwa ostatnie miejsca, o których wspomina legenda, to fuente de la Reina Lupa i Arcis Marmoricis, gdzie został pochowany św. Jakub. Dzisiaj te swa miejsca znajdują się w centrum Santiago de Compostela. Fuente de la Reina (3), znane bardziej pod nazwą fonte do Franco, jest się przy Rua de Franco no. 5, na końcowych metrach Camino Portugues, 

Santiago de Compostela, rua do Franco 5.
po lewej stronie zejście do fuente de la Reina Lupa, po prawej kaplica św. Jakuba.

a Arcis Marmoricis (4), to miejsce pochowania św. Jakuba w mauzoleum królowej Luparii, z którego pozostała krypta, znajdująca się pod ołtarzem głównym archikatedry pod wezwaniem św. Jakuba.

Mauzoleum królowej Luparii i lokalizacja jego w prezbiterium archikatedry św.. Jakuba

Tekst pierwszej części, opowiadającej o wydarzeniach jakie miały miejsce na Pico Sacro, jest oryginalnym tłumaczeniem fragmentu Listu papieża Leona znajdującego się w III tomie Codexu Calixtinus, natomiast pozostały tekst został napisane na podstawie kilku wzajemnie uzupełniających się legend galicyjskich i Żywotu św. Jakuba ze Złotej Legendy Jakuba de Voragine.

Pochowanie św. Jakuba

(Codex Calixtinus, fragment Listu papieża Leona, BHL 4068).

„Uczniowie Apostoła zaś powrócili [z Dugium] nietknięci i chwalili Pana. I znowu udali się do wspomnianej kobiety [Luparii] i prosili ją o owo miejsce, by mogli w nim złożyć ciało błogosławionego Jakuba Apostoła. Ona jednak im odmówiła. Ale skoro, zobaczyła, że płaczą, powiedziała do nich:

- Idźcie na górę, która nazywa się Illicinus, pochwyćcie tam moje byki i, jeśli chcecie, użyjcie ich przy budowie domu dla waszego Apostoła.

Była zaś ta góra niedaleko od owego miejsca, w którym złożono ciało błogosławionego Apostoła. Tam jednak przebywał okrutny smok, który wokół spalił wszystkie domostwa swoim oddechem i sprawił, że nie nadawały się do zamieszkania.

skalisty szczyt Pico Sacro. 

Gdy więc uczniowie podeszli pod ową górę, smok zaświstał i rzucił się na świętych. Oni jednak zrobili znak krzyża i wezwali imienia Pana, dzięki czemu zmusili smoka do ucieczki i nigdy więcej się on już nie pojawił. Po tym zaczęli poszukiwanie byków, ale zobaczyli, że szaleją; one to zmusiły ich do ucieczki, ponieważ były nieujarzmione. Na to uczniowie Apostoła, skoro spostrzegli, że kobieta Luparia ich zwiodła, zwrócili się z gorącą modlitwą do Pana. Na to byki, dzięki zasługom świętego Jakuba, stały się spokojne jak zwierzęta pociągowe; oni zaś postępując z nimi łagodnie, doprowadzili je tam, gdzie tylko chcieli. Następnie powrócili do kobiety Luparii i opowiedzieli jej o smoku i o bykach.”

Cud oswojenia byków.
Padwa bazylika św. Antoniego, kaplica św. Jakuba. 

(dalszy ciąg wg. Złotej Legendy i legend galicyjskich). 
A byki stały, łagodnie jak woły, przed pałacem, który miała Luparia na wzgórzu nad Ira Flavia. Uderzały kopytami w ziemię i w tym miejscu wytrysnęła źródlana woda. A było to miejsce, gdzie wcześniej Apostoł Jakub głosił Dobrą Nowinę i nauczał o Jezusie.

źródło wody (fuente) na Santiaguiño do Monte w Padrón, 

Luparia zaś, skoro usłyszała o tak wielkich cudach, że wojska króla zapadły się w głębinę, smok zniknął, a byki stały się łagodne, wytrysnęła woda a miejscu, gdzie jej do tej pory nie było, a także jej ukochany syn został cudownie uratowany przed utopieniem, dzięki przybyciu statku Apostoła, uwierzyła i skruszona w sercu, poprosiła o łaskę chrztu z całym swoim domem, więc otrzymała go z rąk uczniów Apostoła.

Chrzest królowej Luparii.
Padrón, Santiaguiño do Monte, kaplica Santiago 

Potem zaprzęgnięto byki do wozu i wraz z królową udali się na Mons Ilicinus, gdzie wśród skał było wcześniej ukryte przez królową ciało Jakuba. Luparia wyrąbała swoim mieczem wąwóz w skałach, nazwany potem Calle de la Reina (droga królowej Lupy), by można było bezpiecznie zwieść sarkofag na dół. Górę zaś nazwala Pico Sacro – Świętą Górą.

Pico Sacro, wąwóz Calle de la Reina

Chciała też dać swój pałac na mauzoleum dla apostoła, ale uczniowie oczekiwali na znak od Boga do ostatecznego wskazania miejsca grobu, więc odrzucił ofertę królową i zabrali ciało swojego mistrza ze szczytu Pico Sacro. Położyli go na wozie ciągniętym przez byki, które kiedyś były dzikie, a teraz łagodne jak woły i ruszyli w drogę.

Uczniowie Apostoła i królowa Lupariia. XV w.
Muzeum Katedralne w Astorga. 

Byki same wiozły ciało, a uczniowie szli z tyłu, Po jakimś czasie droga doprowadziła ich pod niewielkie wzgórze, a uczniowie i woły byli już bardzo spragnieni. Zwierzęta znowu zaczęły kopać kopytami w ziemi i cudownie wytrysła woda dając obfite źródło. 

fuente de la Reina Lupa, Santiago de Compostela.

Po chwili zaprzęg ruszył dalej, lecz wkrótce byki zatrzymały się miejscu o nazwie Arcis Marmoricis w lesie Liberdunum (Libredón) gdzie na starodawnym cmentarzu królowa Luparia budowała okazałe mauzoleum dla siebie i swojego wnuka Viria Moeta. Byki nie chciały iść dalej. Widząc to królowa oddała je Apostołowi i jego uczniom, a stojące tam figury pogańskich bożków kazała zniszczyć. 

typowe rzymskie mauzoleum grobowe (Saragossa). 

Dotarli w to miejsce w ósmym dniu przed kalendami sierpniowymi (25 lipca), ale dokończenie budowy grobowce trwało jeszcze kilka miesięcy i sarkofag z ciałem Apostoła złożono tam  dopiero 30 grudnia. Wiele lat później uczniowie Jakuba, po swojej śmierci, zostali pochowani w grobie obok apostoła.

Post Scriptum

Wieść o cudownym nawróceniu się królowej u stóp Pico Sakro pozostał w pamięci mieszkańców Galicji. Biskup Sisnando I na początku X w. postanowił zbudować w tym miejscu klasztor i wyznaczyć dla niego jako patrona św. Jakuba, oraz włączyć to miejsce do tradycji Jakubowej. Arcybiskup Compostli Xelmírez zbudował w XII w. niewielki zamek na szczycie. Jedna z legend mówi, że na zamku mieszkali Mouros, strzegący Świętego Gralla ukrytego w pionowej jaskini, do której wejście było w zamku na szczycie góry. Poniżej szczytu w XI w. powstał klasztor, z którego zachowała się kaplica San Sebastian. Do dzisiaj do tej kaplicy odbywają się dwie pielgrzymki, w dniu 20 stycznia oraz w ostatnią niedzielę maja.

Sacro Pico, kaplica San Sebastian.  

Na wzgórzu Santiaguiño do Monte, które utożsamia się z pbytem tam św. Jakuba, kanonik katedry w Santiago, dr Don Pedro de Valdes Feijoo y Noboa, ufundował w 1676 r. kaplicę poświęconą Jakubowi Starszemu Apostołowi, aby upamiętnić miejsce, związane z cudem oswojenia byków i chrztem królowej Lupy.  Obok kaplicy znajduje się fontanna z kamienia. Stały przy niej dwa posągami z romańskiego chóru katedry w Santiago (Master Mateo), płaskorzeźba z postaciami Anastasio i Teodoro i długi napis, który opisywał to co tutaj się stało. Obmurowane źródło wody upamiętniało miejsce, w którym za sprawą byków, woda wypłynęła z ziemi. W czasie wojen napoleońskich  to wszystko uległo zniszczeniu.

Kardynał Composteli Martín de Herrera (1835-1922), wielki propagator kultu jakubowego, zachęcał ludzi do pielgrzymek do Santiaguiño . Odrestaurował kaplicę i jej otoczenie o powierzchni około 0,5 hektara. Jej głównymi elementami są kaplica Santiago, skalny cypel, na którym według legendy Apostoł Jakub głosił Dobrą Nowinę, omurowane źródło wody, oraz otaczający ten teren las. Co roku, 25 lipca do kaplicy św. Jakuba odbywa się wielka pielgrzymka.

Padrón, Santiaguiño do Monte

Od początku XX w. pielgrzymi wchodzą na to miejsce po 130 schodach, które tworzą Via Crucis. Zapłacił za ich budowę filantrop z Padrón, José María Vidal Cepeda.

Padrón, schody na Santiaguiño do Monte.

W Padrón jeszcze jedno miejsce upamiętnia legendarny chrzest królowej Luparii. Jest to fuente del Carmen, znajdujące się poniżej klasztoru karmelitów. Kamienną obudowę wieńczy płaskorzeźba przedstawiająca chrzest królowej. Płaskorzeźba poniżej przedstawia cud muszli. Źródło, które znajduje się w dolnej niszy według legendy powstało, kiedy Apostoł Jakub uderzył trzykrotnie swoją laską pielgrzyma w ziemię, po czym w tym miejscu wypłynęła woda.

Padrón, fuente del Carmen.