24. relikwie świętego Jakuba w Hiszpanii część 2

 

Od początku XII wieku, przez ponad 650 lat, nikt nie oglądał doczesnych szczątków Świętego Jakuba Starszego Apostoła, aż do 1879 roku, kiedy podczas prac remontowych i archeologicznych wewnątrz katedry, dzięki staraniom kardynała Miguela Payá y Rico i szczegółowym badaniom kanonika katedry ks. José María Labín Cabello i Antonio Lópeza Ferreiro, udało się odnaleźć zasypaną i zamurowaną kryptę pod ołtarzem, a w niej trzy kamienne sarkofagi ze szkieletami trzech mężczyzn.

 

Santiago de Compostela katedra nawa główna,  prace archeologiczne i remont katedry 1879 r.

Santiago de Compostela katedra, odkrycie grobowca świętego Jakuba 1879 r. 

Przeprowadzone badania identyfikacyjne, do których posłużyły również relikwie kości świętego Jakuba z Pistoi we Włoszech, zakończyły się wydaniem przez Papieża Leona XIII w 1884 bulli „Deus Omnipotens" potwierdzającej, że znalezione szczątki należą do świętego Jakuba Starszego Apostoła i dwóch jego uczniów Teodoro i Atanasio. Odnalezione kości podzielone zostały na trzy oddzielne grupy i umieszczone na mahoniowych tacach w trzech srebrnych urnach, które zostały zapieczętowane przez kardynała Composteli Miguel Payá y Rico i złożone w odremontowanej krypcie.

 

Santiago de Compostela katedra, krypta świętego Jakuba 2016 r.

Jednak cząsteczki, których nie można było zidentyfikować ze względu na ich niewielki rozmiar, włożono do innej srebrnej urny którą umieszczono w prezbiterium w retrochórze (transaltar), za głównym ołtarzem katedry (obecnie Capilla de la Magdalena).

Santiago de Compostela katedra, kaplica świętej Magdaleny, transaltar

Bulla „Deus Omnipotens" papieża Leona XII bardzo wyraźnie określała karę ekskomuniki dla tych, którzy oddzielą choćby najmniejszą cząstkę relikwii świętego Jakuba i pochowanych z nim jego dwóch uczniów Atanazego i Teodora. Czy rzeczywiście wszystkie szczątki świętego Jakuba pozostały nienaruszone w katedrze w Santiago de Compostela?

Znanych jest kilka przypadków przekazania  relikwii świętego Jakuba po 1879 roku. Zgodnie z tradycją utrwaloną od IV wieku, niewielka część odnalezionych szczątków świętego była przekazywana do skarbca papieskiego. Relikwie świętego Jakuba Starszego Apostoła złożone tam były dwukrotnie. Pierwszy raz papieżowi Kalikstowi II relikwie zawiózł arcybiskup Diego Gelmirez na początku XII wieku. Drugi raz trafiły one do Watykanu w 1879 roku, wraz z dokumentacją wykonanych badań odnalezionych szczątków, przesłane przez kardynała Composteli Miguel Payá y Rico. Niewielkie fragmenty kości, jako prywatne relikwie, też zgodnie z wielowiekową tradycją, zabrali odkrywcy szczątków świętego Jakuba ks. José María Labín Cabello i Antonio Lópeza Ferreiro.

Nim papież Leon XII wydał słynną bullę „Deus Omnipotens”, stwierdzającą, że odnalezione kości są autentycznymi szczątkami świętego Jakuba Starszego Apostoła, niewielka ich cząstka została przekazana przez kardynała Miguela Payá y Rico do kościoła świętego Jakuba w Padron, a druga cząstka do kaplicy w pałacu arcybiskupim.  Jego następca, Kardynał Martín Herrera, naruszając postanowienia bulli Leona XIII,  podarował relikwie kardynałowi elektorowi i arcybiskupowi Westmister Herbertowi Vaughan. Uczynił to dla poparcia przy wyborze papieża Piusa X podczas konklawe w 1903 r.  od którego otrzymał potem wybaczenie tego niedozwolonego czynu (zagrożonego ekskomuniką). W 1915 roku kardynał ponownie  naruszył postanowienie bulli „Deus Omnipotens”, przekazując relikwie do dwóch parafii świętego Jakuba w Madrycie.

Mapa Camino de Santiago w Hiszpanii, miejsca relikwii św. Jakuba

1. - Santiago de Compostela, 2. - Padron, 3. - Paredes de Nava, 4. - Burgos, 5. - Cañas, 6. - Madryt, 7 -Lierganes  

Relikwia świętego Jakuba w Padron

W 1855 roku kościół św. Jakuba w Padron, którego początki sięgają X wieku, groził zawaleniem i został zamknięty. Bezpośrednio po jego zburzeniu w 1859 roku rozpoczęto budowę nowego kościoła pod kierunkiem architekta z Composteli Manuela Prado y Vallo. Budowę finansowała królowa Hiszpanii Izabela II i arcybiskup Composteli. Na froncie kościoła nad drzwiami wykonany został napis:

Hic fuit Corpus B.Iacobi Apostoli (Tu było ciało błogosławionego Jakuba Apostoła).

Budowę zakończono w 1867 roku. 

Padron, kościół świętego Jakuba

Dziesięć lat później powstała w Padron parafia św Jakuba, erygowana przez kardynała Composteli Miguela Payá y Rico, który w 1879 roku przekazał niewielką cząstkę z kości świętego Jakuba, odkrytych właśnie w podziemiach katedry w Santiago de Compostela. Relikwia została prawiona w srebrną monstrancję relikwiarzową. W repozytorium relikwiarza, obok relikwii, umieszczona jest sygnatura S.JAC.M.AP, będących skrótem słów San Jacob Major Apostoł (Święty Jakub Większy Apostoł), a z tyłu złożony certyfikat podpisany przez kardynała Payá y Rico i z jego pieczęcią arcybiskupią potwierdzający, że jest to fragment kości wydobytej z grobu Apostoła.

Padron, kościół świętego Jakuba, proboszcz z relikwiarzem 

Relikwia jest zwykle chroniona w skarbcu parafii i jest wystawiana do kultu wiernych dwukrotnie w roku: podczas nowenny ku czci apostoła Santiago, celebrowanej przez dziewięć dni przed 25 lipca w pustelni Santiaguiño do Monte, gdzie zgodnie z tradycją Apostoł głosił Ewangelię, a także 30 grudnia w kościele św. Jakuba z okazji święta Przeniesienia Ciała Jakuba syna Zebedeusza.

 

Prywatne relikwie świętego Jakuba

Dwa prywatne relikwiarze powstały w 1879 roku z fragmentów kości świętego Jakuba znalezionych podczas prac remontowych w katedrze w Santiago de Compostela przez kanoników ks. José María Labín Cabello i Antonio Lópezem Ferreiro, dzięki ich żmudnym badaniom i penetracji odkopanych fundamentów katedry, oraz dawnej rzymskiej i wczesnochrześcijańskiej nekropolii. Tradycja powstała we wczesnym średniowieczu pozwalała na to, by za zgodą papieża odkrywcy świętych szczątków mogli ich niewielkie fragmenty zabrać do swoich domowych ołtarzy, lub kapliczek. O takiej zgodzie mówili obaj kanonicy po powrocie z Rzymu, ale w bulli Papieża Leona XIII „Deus Omnipotens" z 1884 roku, opisującej wszystkie ustalenia związane ze szczątkami świętego Jakuba, nie ma na ten temat żadnej wzmianki. Czy była to Pius Latrocinio (Święta Kradzież), czy faktyczny dar papieża, nie wiadomo. Nie mamy żadnych dowodów, ponieważ raport o odnalezionych relikwiach zaginął w archiwach watykańskich, albo po przekazaniu goprałatowi Guerra Campos, kiedy badał tą sprawę. Antonio López Ferreiro umieścił relikwię Apostoła w srebrnej urnie, będącej miniaturową repliką sarkofagu z krypty katedry. Po jego śmierci w 1910 roku relikwiarz zaginął i do tej pory nie natrafiono na żaden jego ślad. Relikwię, którą posiadał José María Labín Cabello, po jego śmierci zabrali spadkobiercy.

Relikwia kości śródręcza świętego Jakuba.

Podobnie jak Antonio López Ferreiro, José María Labín Cabello twierdził, że wszedł w posiadanie tej relikwii za zgodą papieża Leona XIII., chociaż w swoim bardzo szczegółowym opisie w „Deus Omnipotens" z 1884 roku papież nie wspomina o osobach, które odnalazły szczątki świętego Jakuba. Być może spowodowały to lata trwania procesu watykańskiego spowodowanego poważnymi wątpliwościami, z którego przebiegu nie ma żadnych dowodów, bo zaginęły wraz z raportem  z badan. Relikwiarz w kształcie urny ze zdejmowaną pokrywą José María Labín Cabelloumieścił w kaplicy pod wezwaniem San José, w La Vega w sąsiedztwie swojego rodzinnego miasta Lierganes w Kantabrii, zbudowanej przez jej mieszkańców na cześć odkrywcy szczątków Świętego Jakuba. Na ścianie frontowej kaplicy umieszczony został napis:

„ PORTAE INFERI NON PRAEVALEBUNT ADVERSUS EAM” (bramy piekła go nie przemogą).

Lierganes, kaplica San José

Napis nawiązuje do srebrnej płaskorzeźby na relikwiarzu przedstawiającej Teodora i Anastasio pilnujących, pod opieką Niebios, ciała świętego Jakuba złożonego w sarkofagu.

relikwiarz rodziny Labin

Po śmierci kanonika jego rodzina sprawowaał w dalszym ciągu opiekę nad kaplicą i relikwiami aż do 25 lipca 1982 roku. Potem, ze względów bezpieczeństwa, relikwia wewnątrz małej srebrnej urny pokryta została metakrylanem  i przewieziona do Madrytu do rodziny Fernando i Gándary Labín z Madrytu. W sezonie letnim Fernando i Gándara przenoszą się do Lierganes i zabierają relikwiarz ze sobą. 25 lipca jest jedynym dniem, kiedy można nawiedzić tą relikwię świętego Jakuba wystawioną w kaplicy San José.

relikwia kości śródręcza świętego Jakuba

Relikwie w parafiach świętego Jakuba w Madrycie

W dwóch madryckich parafiach pod wezwaniem świętego Jakuba Starszego znajdują się prawdopodobnie prawdziwe relikwie apostoła świętego Jakuba. Najbardziej znana znajduje się w skarbcu parafii Santiago i San Juan Bautista, 

Madryt kościół Santiago i San Juan Bautista,

Madryt kościół Santiago i San Juan Bautista, ołtarz główny

a druga w kościele parafialnym przy klasztorze komandorii zakonu Santiago.

Madryt klasztor komandorii Zakonu Santiago, wejście do kościoła świętego Jakuba

Madryt klasztor komandorii Zakonu Santiago, wnętrze kościoła świętego Jakuba

Chęć posiadania relikwii świętego Jakuba w kościołach pod jego wezwaniem była tak wielka, że uciekano się do rożnych sposobów, żeby ten cel osiągnąć. I czasem to się udawało. Do dwóch kościołów pod wezwaniem św. Jakuba w Madrycie relikwie przywiozły pielgrzymki parafialne, które były w Santiago de Compostela w Roku Świętym Jakubowym w 1915 r. w dniach 23 – 25 lipca. Relikwie, zabrane najprawdopodobniej z urny zawierającej drobinki kości znalezionych przy szkielecie świętego Jakuba, znajdującej się w retrochórze katedry, przekazane zostały przez kardynała Jose Maria Martin de Herrera jako „wynagrodzenie” za wykonanie, ze składek tych pielgrzymów, oświetlenia elektrycznego w parku Alameda i kościele Santa Susanna. Czy za przekazanie relikwii świętego Jakuba, wbrew zakazowi papieskiemu, spotkała kardynała kara ekskomuniki?  Chyba nie, bo nadal był kardynałem Composteli. Być może te szczątki, które zostały złożone w oddzielnej urnie, uznane zostały za relikwie II stopnia i tym samym nie obejmował je zakaz zawarty w bulli papieża Leona XIII.

Obydwie relikwie znajdują się w monstrancjach relikwiarzowych w pomieszczeniach skarbców kościelnych i na co dzień są niedostępne. Ustawiane są na ołtarzach podczas Mszy Świętej w dniu Świętego Jakuba Starszego Apostoła 25 lipca i podawanye do pocałowania na zakończenie liturgii.

monstrancja relikwiarzowa w kościele świętego Jakuba w Madrycie